Czas polskich ułanów. Opowieść o kawalerii gen. Andersa we wrześniu 1939 - Bohdan Królikowski

Generał Władysław Anders wszedł do historii przede wszystkim jako twórca i dowódca Armii Polskiej w ZSRR oraz dowódca słynnego 2 Korpusu Polskiego, który walczył w krwawej bitwie o Monte Cassino. Ale fakty znane z podręczników i opracowań dotyczących II wojny światowej nie wystarczą. O życiu prywatnym generała, rodzinie, marzeniach, słabostkach, a także o walce o właściwą pamięć o nim opowiada w swej książce jego córka – Anna Maria Andres. Obok wielu ciekawostek i fotografii z rodzinnego albumu Andersów Córka generała i piosenkarki ukazuje losy Polki, urodzonej po wojnie na emigracji, dziecka znanych rodziców, które dorasta i szuka własnej życiowej drogi w pędzącym wciąż naprzód świecie.

Społeczeństwo II Rzeczypospolitej, wychowywane w duchu patriotyzmu i szacunku dla munduru, wykazywało zaangażowanie i inicjatywę we wzmacnianiu potencjału obronnego Polski i to niekiedy starając się pokonać bariery urzędnicze, w tym stawiane też przez kierownictwo wojska.

Szczególna rola przypadła organizacjom i stowarzyszeniom paramilitarnym, które winny uzupełniać i niekiedy zastępować wojsko w przygotowaniu rezerwistów, mających na wypadek wojny zwielokrotnić liczebność armii czasu pokoju. Nałożono na nie także zadanie prowadzenia edukacji obronnej społeczeństwa. Wówczas to zrodziła się myśl wystawienia samodzielnej Armii Rezerwowej, poniechana wobec krytycznej postawy kierownictwa państwa i wojska wobec tego pomysłu. Mimo to organizacje społeczne miały znaczący udział w zwiększaniu potencjału wojskowego kraju, stanowiąc ważne ogniwo systemu obronnego państwa. Na ich członków liczyło wojsko, opracowując warianty działań specjalnych, w tym dywersyjnych.

Po 1918 roku pamięć o galicyjskich regimentach ułanów została bardzo szybko wyparta ze świadomości Polaków. Ich miejsce zajęły pułki szwoleżerów, ułanów i strzelców konnych odrodzonej Rzeczpospolitej. Mitem założycielskim II Rzeczpospolitej stała się wojna polsko-bolszewicka 1920 r. Koleje losów dawnych regimentów cesarskich nie budziły już zainteresowania. Dla nowych pokoleń Polaków stały się fragmentem obcej, a często wrogiej historii.

Powieść oparta jest na faktach i opowiada o nieznanym epizodzie z dziejów II wojny światowej, a mianowicie o niedźwiedziu brunatnym, który przeszedł cały szlak bojowy z 2 Korpusem Polskim generała Władysława Andersa - od wyjścia z ZSRR do demobilizacji po wojnie w Wielkiej Brytanii. Niedźwiedź był z polskimi żołnierzami w Persji, Ziemi Świętej i podczas kampanii włoskiej, gdzie brał udział m.in. w bitwie pod Monte Cassino. I to brał udział w najbardziej dosłownym sensie - zachowały się zdjęcia przedstawiające misia rozładowującego ciężarówki ze skrzyniami amunicji lub podającego artylerzystom pociski.

Książka jest monografią 10.Pułku Ułanów Litewskich, która przedstawia historię tej jednostki związanej dziejami Kresów Wschodnich. Autor przedstawił proces formowania pułku, jego udział o granice wschodnie II Rzeczypospolitej, służbę garnizonową i walki w wojnie 1939 r.

„Armii Andersa towarzyszyły niesamowite kobiety. Wyrwane ze swego dotychczasowego życia przez ślepy los dziejowej zawieruchy, w ekstremalnych warunkach wojennych te zwyczajne dziewczyny stawały się niezwykłe. Amazonki XX wieku, które walcząc z przeciwnościami losu, odkrywały swe nowe powołanie. Walczyły, choć nie to było ich marzeniem. Dzięki tej książce ich losy przestają być anonimowe i nabierają indywidualnego rysu, który uświadamia nam, jak ważne jest, by te wspomnienia nie zaginęły, by doczekały się swojej publikacji.” - Anna Maria Anders

Kapelan Armii Andersa to wspomnienia o. Ryszarda Czesława Grabskiego, niezłomnego kapłana z zakonu kapucynów, z zesłania z lat 1940-1955, a więc od momentu jego aresztowania przez Sowietów do powrotu do Polski.

Nowa biografia wybitnego dowódcy generała Stanisława Maczka w 80. rocznicę wybuchu II wojny światowej.

Wznawiając w setną rocznicę utworzenia pułku Dzieje ułanów jazłowieckich, których pierwsze wydanie ukazało się trzydzieści lat temu, pragnęliśmy przede wszystkim ponownie złożyć hołd ułanom ówczesnego mjr. Konstantego Plisowskiego, którzy na dalekim Kubaniu, w jakże trudnych warunkach, podjęli starania o wolną Ojczyznę, następnie z bronią w ręku najpierw wywalczyli sobie imię ułanów jazłowieckich, a później skutecznie obronili upragnioną przez wszystkich i niedawno zdobytą niepodległość.

Wojna polsko-niemiecka 1939 roku stanowi ostatni rozdział działań samodzielnej, zwanej również strategiczną, kawalerii w operacjach wojennych. Kawaleria Rzeczypospolitej Polskiej zamknęła ten rozdział ostatecznie, na zawsze - była ona ostatnią kawalerią samodzielną w czystej formie spośród kawalerii wszystkich większych państw świata. Podczas gdy inne większe państwa świata przeszły po pierwszej wojnie światowej na wielkie jednostki kawalerii zmotoryzowanej, bądź też silnie wzmocnionej zmotoryzowaną piechotą oraz artylerią, kawaleria polska pozostała w 1939 roku w stanie prawie nie naruszonym i nie zmienionym, podobnym bliźniaczo do stanu kawalerii samodzielnej armii z końca XIX wieku, a najwyżej z czasu pierwszej wojny światowej. 

Armia "Poznań", stacjonująca w Wielkopolskiej, była jednym z najsilniejszych zgrupowań operacyjnych wojska II Rzeczypospolitej. Dowodzona przez gen. Tadeusza Kutrzebę i zagrożona okrążeniem przez Niemców we wrześniu 1939 roku, podjęła wraz z armią "Pomorze" kontrofensywę nad Bzurą. Ta największa bitwa wojny obronnej Polski we wrześniu 1939 roku przebiegała w pierwszej fazie korzystnie dla strony polskiej, ale ostatecznie niemiecka przewaga liczebna i techniczna spowodowały, że tylko nieliczne jednostki polskie zdołały przebić się do Modlina lub Warszawy.

Książka przedstawia powojenne losy najbardziej znanego związku taktycznego Polskich Sił Zbrojnych – 2 Korpusu Polskiego, dowodzonego przez charyzmatycznego gen. Władysława Andersa. Praca obejmuje lata 1945–1947, od zakończenia II wojny światowej we Włoszech do symbolicznej daty rozwiązania Polskich Sił Zbrojnych, a wraz z nimi Korpusu. Omawia również powstanie, organizację i walki Korpusu, stanowiąc syntetyczną analizę dotychczasowych rozważań historyków polskich i zagranicznych, wzbogaconych o liczne źródła wspomnieniowe.

Dokonania żołnierzy walczących o wolną Polskę pod dowództwem generała Władysława Andersa słusznie przywoływane są w kontekście największych osiągnięć militarnych drugiej wojny światowej. Rozsławiają także sławę oręża polskiego na cały świat. 2. Korpus Polski był jedną najwspanialszych armii w polskiej historii. Monte Cassino Ankona Bolonia i inne miejsca zajęte podczas zwycięskiej kampanii włoskiej dobitnie świadczą o jej wartości bojowej.

Publikacja ukazująca w popularnej formie przebieg walk na południowo-wschodnich rubieżach rzeczypospolitej po przekroczeniu przez Armię Czerwoną wschodnie granicy Polski we wrześniu 1939 roku. Publikacja ukazuje również zaburzenia wśród ludności ukraińskiej i ataki nacjonalistów ukraińskich na wycofujące się oddziały polskie.

W  roku 1942 polscy żołnierze Armii Andersa maszerujący z Persji do Palestyny wymienili garść pieniędzy, tabliczkę czekolady, szwajcarski nóż oficerski i konserwę wołową na wychudzonego niedźwiadka. Wojtek - bo tak nazwano zwierzaka - pełniący początkowo rolę maskotki, szybko awansował na pełnoprawnego żołnierza, posiadającego wojskowy stopień i numer ewidencyjny.  Podczas kampanii włoskiej został amunicyjnym, donoszącym pociski do ciężkich moździerzy. Od tego czasu symbolem 22. Kompanii Zaopatrywania Artylerii 2. Korpusu gen. Andersa, w której służył, stał się rysunek niedźwiedzia niosącego pocisk. Po zakończeniu wojny Wojtek wraz ze swymi towarzyszami broni przybył do Szkocji. Syryjski niedźwiedź szybko odnalazł się w nowych warunkach i, zanim przeprowadził się na stałe do edynburskiego zoo, stał się powszechnie znanym członkiem lokalnej społeczności.