Cmentarze dawnego powiatu zaleszczyckiego - Czyż Anna, Gutowski Bartłomiej

Autorka [monografii] podjęła się opisu tekstu nagrobnego, co jest ważnym aktem werbalnego wyrażanie pamięci o tych, których wśród nas już nie ma. Wprawdzie tekst ten na gruncie polskim został już opisany, jednak jeszcze nikt nie podjął się analizy inskrypcji powstałych w dwóch dość odmiennych, choć słowiańskich, kulturach narodowych - katolickiej i prawosławnej. Jest to novum w prezentowanej pracy. Tekst inskrypcji bowiem nie powstaje jako powielanie neutralnego schematu (czy inwariantu). Zawsze odnosi się do tradycji kulturowej, w której żył zmarły i w której żyje fundator nagrobka oraz tekstu inskrypcji. Te cechy widoczne są zwłaszcza w części inicjalnej i finalnej inskrypcji. Z tego względu dobrze, że autorka dużo uwagi poświęciła opisom tekstów polskich i ukraińskich (czasami też rosyjskich). Pogranicze bowiem to przestrzeń, w której funkcjonują nie tylko dwie kultury, ale również trzecia, dążąca do likwidacji opozycji "swój - obcy" i przekształcenia jej w opozycję "swój/mój - inny/nie mój". Inny zezwala na włączenie go do mojej kultury mimo pewnej odmienności (symbioza z zachowaniem odmienności). Skutkuje to dobrowolnym przejmowaniem elementów obcej kultury i wprowadzeniem ich do swojej, czyli wzbogaceniem kultury docelowej. [...] Mieszanie się zjawisk kulturowych widać również w analizowanych przez Autorkę tekstach.

Praca jest katalogiem niezachowanych, a zinwentaryzowanych w latach 20.-40. XX wieku nagrobków najsłynniejszej wileńskiej nekropolii to bezcenne informacje nie tylko o formach nagrobków, ale i o spoczywających na Rossie przedstawicielach wielu narodów zamieszkujących Wilno.

Księga cmentarna... stanowi podsumowanie wieloaspektowych badań nad dziejami obozu specjalnego NKWD w Starobielsku. Jej zasadniczą część stanowią biogramy 3812 jeńców, w tym 1685 ze zdjęciami, rozstrzelanych w Charkowie wiosną 1940 r. Księgę cmentarną... poprzedzają obszerne teksty wprowadzające.

Cmentarze Małopolski Wschodniej - to temat tak szeroki, jak rozległe były Kresy I Rzeczpospolitej, które wchodzą obecnie w skład państwa ukraińskiego, niosący ze sobą takie bogactwo treści i znaczeń, jak bogata i różnorodna była kultura tamtych terenów, tak wielowarstwowy, jak wielorakie znaczenie mają cmentarze w krajobrazie kulturowym Europy.

W publikacji, której pierwszy tom oddajemy do rąk czytelników, choć jest bardzo obszerna, znalazły się siłą rzeczy, tylko niektóre z kresowych cmentarzy dawnej Małopolski Wschodniej, ale i tak w czterech tomach wydawnictwa opisano ich przeszło 200. To jednak tylko niewielka część z setek polskich cmentarzy, często zapomnianych i będących jedynym już może świadectwem polskości tych ziem. Niestety, z różnych powodów, nie jest możliwe w tej chwilii podjęcie akcji inwentaryzacji cmentarzy na Kresach Wschodnich dawnej Rzeczypospolitej na szerszą skalę.

Oto sławne naddniestrzańskie uzdrowisko, miejsce spotkań elity intelektualnej, finansowej, politycznej i artystycznej kraju oraz odpoczynku letników przybywających z najdalszych jego zakątków. A wokół winnice, sady, ogrody i zatopione w bujnej zieleni wille, podmiejskie dworki i wiejskie chaty. Okolica zamieszkała przez lud o mowie, ubiorze, wierze i zwyczajach tak fascynujących, tak innych w porównaniu z pozostałymi regionami kraju. Podole, kraina pełna śladów wielowiekowej historii - ruin zamków i kresowych stanic, miejsc chwały, ale i porażek w zmaganiach oręża dawnej Rzeczypospolitej na chrześcijańskim przedmurzu Europy. Ta książka to Twój pierwszy przewodnik w imaginacyjnej podróży w zaprzeszłość Zaleszczyk - perły polskich kurortów międzywojnia, jak mawiano "kawałka Włoch, który zabłądził do Polski".

Ogrom okrucieństw II wojny światowej zatarł w pamięci społeczeństw ślady Wielkiej Wojny 1914-1918. Na długie lata zapomniano też o śmiałym zamierzeniu zrealizowanym przez cesarstwo austro-węgierskie - rozsianych wśród pól i wzgórz Galicji Zachodniej cmentarzach wojskowych. Upamiętniają one ofiarę dziesiątek tysięcy żołnierzy poległych na frontach Galicji Zachodniej od jesieni 1914 roku po wielkie zwycięstwo w bitwie gorlickiej wiosną 1915. Dzięki zaangażowaniu licznej grupy artystów, architektów, inżynierów i wojskowych powstał liczący blisko czterysta cmentarzy, niepowtarzalny w skali Europy pomnik wojskowej sztuki cmentarnej, gdzie towarzysze broni - żołnierze armii austro-węgierskiej i niemieckiej, oraz ich wrogowie - żołnierze rosyjscy, spoczęli obok siebie.

Nowa książka Sławomira Kopra to trzeci nietypowy przewodnik historyczny tego autora po polskich Kresach. Po raz kolejny wędrujemy śladami polskości Ziem Utraconych, tym razem po miejscach pominiętych w jego wcześniejszych pozycjach: "Ukrainie" oraz "Wielkim Księstwie Litewskim i Inflantach". Autor jak zwykle pisze w sposób niekonwencjonalny, wykład historyczny miesza się reportażem, a osobiste dygresje z anegdotami czy opiniami na temat miejscowej kuchni i trunków. Książka uzupełniona jest relacją z półwyspu krymskiego na kilka miesięcy przed wcieleniem go do Rosji, gdzie autor spędził "ostatnie lato na ukraińskim Krymie"...