Cierń Kresowy. Opowieść o Edwardzie Woyniłłowiczu i jego rodzinie - Gizela Chmielewska

Pięknie wydana książka "W jednej walizce" jest jak stary rodzinny kufer pełen nieznanych zdjęć i pamiątek, które prowokują do wspomnień i anegdot, a tym samym otwierają przed nami świat wielopokoleniowej tradycji polskiej arystokracji i ziemiaństwa.

Beata Gołębiowska dotarła do przedstawicieli polskiej arystokracji na emigracji w Kanadzie. Krótkie opisy rodów, opisy majątków, pełne humoru i wyczuwalnego smaku opowieści bohaterów przypominają czasy ich świetności. Różnili się od przeciętnych obywateli majątkami, wykształceniem, ale dzieje XX wieku zrównały ich z całym społeczeństwem i wygnały z podręczników do historii.

Michał Nalewski "Newsweek"

Dzięki tej książce w wyjątkowy sposób poznajemy losy polskiego ziemiaństwa na terenach Litwy, wyjątkowy – ponieważ zapisany w formie bezpośredniej, osobistej relacji, która pozwala nam zagłębić się w całą mas e konkretów innej epoki […]. Losy Eugeniusza Romera i jego rodziny są ściśle związane z historią Litwy, Polski i Europy. Jego wspomnienia pokazują nam powolne, nieuniknione przemiany polityczne, społeczne i kulturowe zachodzące na tych terenach, pozwalają zrozumieć ich podłoże i głęboką złożoność. Jest to niezwykle wnikliwa, mądra, rzeczowa i obiektywna analiza przeobrażającego się wokół niego świata. Pozwala nam lepiej zrozumieć problem dzisiejszych skomplikowanych stosunków między ludźmi i narodami. 

Dzieciństwo i młodość Tadeusza Irteńskiego to książka uznana przez krytyków za wyjątkową. Józef Mackiewicz określił ją jako "swego rodzaju epos". Jej tematem bowiem "nie jest historia, stanowiąca zaledwie tło nie są przeżycia jednej osoby, a dzieje wielu osób nie chodzi w niej też o przyczynkowe poznanie pewnych znakomitości. Chodzi raczej o przyczynek do odtworzenia pewnej prawdy zarówno w geografii, psychologii i czasie, czyli o to, czego w gruncie rzeczy szukamy w każdej dobrej książce". Można szukać w niej także pamiętnika z okresu dojrzewania i historii miłosnej, odwołań do "żywego" Pana Tadeusza i powinowactw z gawędą szlachecką, a szczególnie z Pamiątkami Soplicy. Z czułością i humorem Pawlikowski dokumentuje czasy, obyczaje i ludzi, jest prawdziwym "Kitowiczem Mińszczyzny", a "możliwy tu i ówdzie brak podobieństwa do prawdziwych osób jest czysto przypadkowy".

Niezwykła opowieść o księżnej Izabeli z Flemingów Czartoryskiej, jednej ze sławniejszych dam swojej epoki, muzie artystów, przyjaciółce polityków doby stanisławowskiej, kobiecie silnej, wzbudzającej podziw, ale i liczne kontrowersje. Książka ukazuje jej pasje, kompleksy, budzące zgorszenie romanse, zmagania z przeciwnościami losu, tragedie życiowe, a także jej dwie największe miłości – do dzieci i Ojczyzny. W opowieści tej odnajdujemy także przejmujący obraz chylącej się ku upadkowi Rzeczypospolitej Obojga Narodów, kraju skonfliktowanych Polaków, wielkich i małych bohaterów, zdrajców i patriotów. Utwór tętni życiem i ujmuje dynamiką zdarzeń. Przedstawia całą plejadę znanych postaci historycznych, ich dylematy moralne i jakże trudne czasami decyzje, a wszystko to uzupełniają dygresje o życiu, przemijaniu, ludzkich przywarach, dumie i egocentryzmie Polaków.

Album, który trzymacie Państwo w ręku jest pierwszą na rynku wydawniczym publikacją, w której tak szeroko omówione zostały dzieje dawnych rezydencji ziemiańskich, zachowanych do naszych czasów na obszarze między Niemnem a Bugiem. Obszar ten w okresie międzywojennym znajdował się na terenie województwa białostockiego, nowogródzkiego i poleskiego, a obecnie, kiedy jest on częścią terytorium Białorusi, wchodzi w skład obwodu brzeskiego i grodzieńskiego. W albumie znajdziecie Państwo opisy dworów, pałaców i zamków, należących niegdyś do tak znamienitych rodów, jak Radziwiłłowie, Sapiehowie, Chreptowiczowie, Sołtanowie, Pusłowscy, ale i mniej znanych, jak Szwykowscy czy Trębiccy.

Wojenna zawierucha i rewolucja bolszewicka skazały na unicestwienie wiele kresowych rezydencji, należących do polskich rodów arystokratycznych. Wśród nich znalazła się Peczara, położona na środkowej Ukrainie, nad Bohem. Świadkami jej świetności, a potem powolnego umierania były Janina Zofia z Potockich Potocka (1851–1928) i jej córka Zofia Barbara (1883–1974). Ich zapiski: Dziennik z lat 1914–1919 oraz Moje własne wspomnienia, objęte wspólnym tytułem Peczara, tworzą barwny obraz życia rodziny Potockich na dalekiej a pięknej Ukrainie.

Sumienie Polski i inne szkice kresowe to zbiór trzydziesty czterech znakomitych, a przy tym mało znanych tekstów Michała Kryspina Pawlikowskiego poświęconych Wilnu, Mińskowi, krajobrazom Białorusi, z humorem opowiadających o młodzieńczych przygodach autora, o jego pasjach myśliwskich, kulinarnych i podróżniczych. Część z publikowanych w tym tomie szkiców autor zebrał w wydanym w 1971 zbiorze Brudne niebo, pozostałe drukowane były w londyńskim tygodniku Lwów i Wilno.

Jest to książka wartościowa z kilku względów. Jej Autorka, aczkolwiek z racji wieku nie uczestniczyła bezpośrednio w opisywanych zdarzeniach, zna je bardzo dobrze z relacji uczestniczących w nich członków swej najbliższej rodziny – ziemiańskiej rodziny Kozińskich, zamieszkałej na Kresach „od zawsze”; stąd jej wartości dokumentalne. Są i wartości inne – humanistyczne i artystyczne. Autorka mocno podkreśla to, co łączy, a nie to, co dzieli narody polski i ukraiński. Uwidacznia się to w jej głębokim uznaniu i podziwie dla bogactwa kultury ukraińskiej – jak choćby w cytowaniu ukraińskich pieśni, opisywaniu obyczajów, szczegółów ubioru, i ukazywaniu i podkreślaniu postaw bohaterów książki, np. prowadzący swą działalność duszpasterską w duchu ekumenizmu i zbratania ksiądz Ludwik, wiejska nauczycielka – pani Felicja Masojeda, czy ze strony ukraińskiej – rodzina Pawluków. Ludzie ci działają na rzecz pokojowej i przyjaznej koegzystencji obu żyjących obok siebie narodów. Wszystko to sprawia, że książka Kozińskiej jest pozycją ciekawą, wartościową i godną zainteresowania.

Przewodnik historyczny śladami Polaków po Litwie, Łotwie, Estonii i Białorusi, czyli krajach tworzących historyczne Wielkie Księstwo Litewskie i Inflanty. Publikacja napisana z dużą erudycją, opatrzona ilustracjami, stanowi połączenie klasycznego przewodnika i popularnej monografii historycznej.

Echa Polesia to opowieści z rodzinnych stron Autora. Są w nich wspomnienia pasjonujących polowań, są zachwyty nad pięknem tamtejszej przyrody, często groźnej i niedostępnej, jest pamięć o niezwykłych mieszkańcach tej krainy mszarów i błot.

Są to wspomnienia o Róży z Potockich Raczyńskiej (1849–1937), niezwykłej kobiecie, arystokratce, chrześnicy gen. Chłopickiego, synowej Zygmunta Krasińskiego, przyjaciółce wielu wybitnych osobistości, wzbogacone o fragmenty jej zapisków oraz wypowiedzi rodziny i znajomych – spisane przez jej syna, Edwarda Raczyńskiego, wybitnego dyplomatę i polityka, ambasadora Polski w Londynie, ministra spraw zagranicznych oraz prezydenta RP na uchodźstwie.

Maria z Czetwertyńskich Adamowa hr. Tarnowska jako żona dyplomaty towarzyszyła mężowi w podróżach zagranicznych i spotkaniach z władcami państw i osobistościami świata polityki początków XX wieku, a jakiś czas później jako polska negocjatorka uczestniczyła w rozmowach kapitulacyjnych Powstania Warszawskiego. Przyszłość pokaże... to pełne życiowej mądrości wspomnienia hrabiny Tarnowskiej o czasach minionych bezpowrotnie, ale nie straconych, to opowieść, która snuje się cicho i ostrożnie, ale zapada w pamięć i duszę Czytelnika.

Historia Rodziny Piorun-Sobieszczańskich nie jest profesjonalnym opracowaniem

historycznym, ale ma ambicje ujęcia ważniejszych faktów i wydarzeń rodzinnych w

perspektywie chronologicznej i na tle społecznych przemian rozwoju polskich rodzin

szlacheckich.

W niniejszej książce oprócz dziejów rodziny Piorun-Sobieszczańskich, przedstawiono

również skrócone zarysy dziejów rodzin skoligaconych z Sobieszczańskimi, a więc rodzin

dziadków Autora: Świdzińskich, Łobaczewskich i Janiszewskich.

Generał Władysław Anders wszedł do historii przede wszystkim jako twórca i dowódca Armii Polskiej w ZSRR oraz dowódca słynnego 2 Korpusu Polskiego, który walczył w krwawej bitwie o Monte Cassino. Ale fakty znane z podręczników i opracowań dotyczących II wojny światowej nie wystarczą. O życiu prywatnym generała, rodzinie, marzeniach, słabostkach, a także o walce o właściwą pamięć o nim opowiada w swej książce jego córka – Anna Maria Andres. Obok wielu ciekawostek i fotografii z rodzinnego albumu Andersów Córka generała i piosenkarki ukazuje losy Polki, urodzonej po wojnie na emigracji, dziecka znanych rodziców, które dorasta i szuka własnej życiowej drogi w pędzącym wciąż naprzód świecie.

W wieku XIX list był podstawowym źródłem informacji o krewnych i przyjaciołach. Pisano więc chętnie i często, z niecierpliwością czekano na pocztę. Dziś listy te są istną skarbnicą wiedzy o minionej epoce. Ukazują historie wciąż prawdziwe i wciąż poruszające. Tak jest także w tym przypadku. 

Zamykam oczy i widzę… to ozdobiony rodzinnymi fotografiami pamiętnik Stanisława Cieńskiego (1898–1993), w którym opowiada on o codzienności i niezwykłych wydarzeniach z życia kresowego ziemianina.

 Ta książka to jedno z niewielu (obok „Pożogi" Z. Kossak-Szczuckiej i „Na ostatniej placówce" E. z Zaleskich Dorożyńskiej) pięknych świadectw siły polskości na Kresach i dramatu, jaki spotkał wiernych jej obrońców na najdalej wysuniętych placówkach.

„(…) namówiony przez młodzież, postanowiłem uzupełnić wrażenia z wycieczki rodzinnej opisem dnia codziennego w dworze w Bołszowcach w ostatnich latach przedwojennych. Przekazanie tych wspomnień młodszym pokoleniom jest o tyle ważne, że czasy te nigdy już nie powrócą zważywszy radykalną zmianę układów politycznych i społecznych, wiedza zaś o życiu i dokonaniach własnych przodków jest podstawą tożsamości każdej rodziny. Uzupełniłem to wszystko cofając się w przeszłość by dać choćby krótki obraz historii rodziny oraz wybiegając w przyszłość po to, aby czytelnik zdał sobie sprawę jaki los spotkał opisane tu osoby i majątki”. 

Historia kilku rodzin kresowych od schyłku XVIII wieku aż po drugą połowę ubiegłego stulecia odtworzona na podstawie dokumentów, listów, notatek, fotografii. Przedstawia etapy wędrówki kolejnych pokoleń Kresowiaków z Podola i Litwy, wędrujących przez Kiszyniów, Izmaił, Orgiejów, Odessę do Wilna i Grodna, a następnie, po roku 1945, osiedlających się w Gdańsku, Toruniu, Bydgoszczy, Szczecinie, Wrocławiu, Wałbrzychu.

To kolejna, trzecia już książka tej autorki (po "Ordynacji Tyszkiewiczowskiej na Zatroczu" i "Tyszkiewiczach z Waki") poświęcona arystokratycznemu rodowi Tyszkiewiczów h. Leliwa, osiadłemu od wieków na Wileńszczyźnie i bardzo dla tej ziemi zasłużonemu. [...] Bogato ilustrowana edycja literacko i plastycznie ukazuje czytelnikowi różne etapy życia opisywanej gałęzi rodu Tyszkiewiczów, chronologicznie usystematyzowane informacjami o lepszych i gorszych czasach tej ziemiańskiej rodziny na landwarowskich dobrach.

Kresowe Pokucie. Rzeczpospolita ormiańska to nie tylko barwny opis świata pokuckich Ormian, począwszy od lat 80. XIX wieku, opatrzony wieloma fotografiami, ale także ze smakiem przedstawiona historia rodzinna, która ma swe źródła wzapiskach, dokumentach i rozmowach (dołączonych na DVD). 

Piękna pod każdym względem powieść przedstawia losy Polaków pod zaborem rosyjskim na Wileńszczyźnie od upadku Powstania Styczniowego aż do życia w wolnej Polsce po odzyskaniu niepodległości.

Ta książka posiada dwa ogromne walory w jednym: jest to powieść na wskroś arcypolska i zarazem na wskroś arcykatolicka, a przy tym niezwykle prawdziwa i pięknie napisana. 

Książka Morawskiego jest odpowiedzią na rosnące w ostatnich latach zainteresowanie memorabiliami. Lektura pamiętników usatysfakcjonuje zarówno krewnych autora, pragnących poszerzyć swą wiedzę na temat rodzinnych korzeni, jak też wszystkich zainteresowanych losami szlachty i ziemian na tle społecznych przewrotów XX wieku. Krzysztof Morawski nienagannym stylem kreśli żywy obraz elit galicyjskich miast i prowincji. Pamiętniki pozwalają spojrzeć na historię polski z pozycji świadka epoki, oczami wykształconego człowieka, przyglądającego się życiu elit galicyjskiego świata. Morawski z życzliwym dystansem przygląda się własnym i rodzinnym próbom odnalezienia się w świecie, którym wstrząsały polityczne ekstremizmy, gospodarcze przewroty, międzywojenna rewolucja obyczajowa i dwie wojny światowe. Pamiętniki charakteryzują się barwnym językiem, inteligentną ironią oraz świetnie skreślonymi anegdotami, opisującymi losy rodziny Morawskich, jej krewnych i przyjaciół. Ich chwile chwały, obyczaje, bogactwo, a niekiedy upadek i tragizm wpisany w historyczne losy polskich elit. Książkę wzbogaca bogaty wybór archiwalnych zdjęć oraz drzewo genealogiczne rodziny Morawskich i rodzin z nimi spokrewnionych.

Saga rodu Bocheńskich jest pięknym uzupełnieniem opublikowanych nakładem Wydawnictwa Salwator listów o. Józefa Innocentego Marii Bocheńskiego do ojca. Fabuła sagi koncentruje się na mało dotąd poznanym okresie dzieciństwa i młodości przyszłego „mnicha w ostrogach", z podkreśleniem roli przodków i jego ziemiańskiej rodziny. Jednym z głównych narratorów opowieści jest autentyczna postać wuja Tadeusza Łosia, który relacjonował czwórce dzieci państwa Bocheńskich niezwykłe losy ich przodków. Ogromnym walorem powieści jest bez wątpienia bogaty materiał ikonograficzny.

Dzięki starym, oryginalnym fotografiom czytelnik wręcz przenosi się w czasie i widzi świat takim, jakim widział go przyszły dominikanin. Lektura książki jest z całą pewnością ucztą nie tylko dla znawców twórczości o. Bocheńskiego, ale także wszystkich miłośników historii.

Książka Heleny von Mauberg, wnuczki Seweryna Czetwertyńskiego, ukazuje korzenie Seweryna Czetwertyńskiego i drzewo genealogiczne jego arystokratycznych przodków.

Jest pełna uroku i wdzięku minionych lat. Niesie również przesłanie towarzyszące autorce od początku podjętej przez nią pracy – przypomina postać Seweryna Czetwertyńskiego, ratując od zapomnienia jego trudne, szczególnie wojenne, losy. Seweryn Czetwertyński za swoją postawę w czasie okupacji zapłacił najwyższą cenę.

Kresowy kalejdoskop to książka potrzebna od lat. Przedwojenne polskie Kresy, stanowiące połowę terytorium kraju, są miejscem ścierania się różnych opcji politycznych, sporów o język nauczania. To wielokulturowe społeczności i konflikty nacjonalizmów. Energiczne metropolie i setki małych miasteczek. Chłopska walka o byt, aspiracje klasy średniej, hermetyczny świat ziemian. To również sławna na cały świat lwowska szkoła matematyki, borysławskie kopalnie, wileńskie lokale, znane przed wojną uzdrowiska. Ten świat dwunastu milionów ludzi warto poznać naprawdę.

Józef Lucjan Burczak-Abramowicz snuje w swej książce opowieści rodzinne i osobiste, bazując na pamięci maleńkiego dziecka, nastolatka, a potem dorastającego młodzieńca. Czytelnik znajdzie co prawda radosne wspomnienie kraju lat dziecinnych w wileńskim mieszkaniu przy ul. Orzeszkowej, w tym drobne okruchy, jak fascynację defiladą, pokazy na lotnisku itp., ale szybko cieniem na życiu małego Józia kładą się doświadczenia wojny 1939-1945 i ton narracji się zmienia. Nieustanna wojenna tułaczka, podczas której dla maleńkiego chłopca fascynujący staje się kontakt z przyrodą tamtych ziem, następnie wysiedlenie na tereny rdzennej Polski, próby ułożenia nowego życia na Ziemiach Odzyskanych u krewnych, edukacja w warunkach stalinowskiego reżimu, doświadczenia służby wojskowej i stałe powroty do Nałęczowa, gdzie w willi Regina, w centrum miasta, osiadła kresowa rodzina Rulikowskich spokrewniona blisko z Abramowiczami i gdzie po latach zamieszkał ze swoją żoną Wandą autor współczesnych nam bardziej wspomnień.

Książka z gatunku tzw. „autentyków”. Oryginalny pamiętnik polskiego szlachcica kresowego Mieczysława Jałowieckiego (1876-1963), wysokiego urzędnika w Ministerstwie Rolnictwa w Petersburgu, pierwszego przedstawiciela rządu polskiego w Wolnym Mieście Gdańsku w latach 1919-1921. Barwna, po sarmacku subiektywna wizja świata, jego realiów i obyczajowości, osobisty komentarz do wydarzeń historycznych. Niemało miejsca w rozważaniach autora zajmują sprawy polskie: narodowa tożsamość, kwestia niepodległości, historia i tradycja.