Cesarz Ameryki. Wielka ucieczka z Galicji - Martin Pollack (oprawa twarda)

Fascynujący reportaż, bogato ilustrowany unikatowymi zdjęciami archiwalnymi!

Małgorzata Szejnert zabiera nas w daleką podróż na Ellis Island, małą wyspę u wybrzeży Nowego Jorku, która przez lata była nazywana „bramą do Ameryki”. Od końca XIX wieku do lat 50. wieku XX mieściło się na niej centrum przyjmowania imigrantów przybywających do Stanów Zjednoczonych. W tym czasie przez wyspę przewinęło się blisko 12 milionów osób. 

Autorka nie tylko śledzi dramatyczne losy emigrantów polskich, żydowskich, niemieckich czy włoskich, ale dzięki ogromnej reporterskiej pasji i dociekliwości ożywia postaci pracowników stacji na Ellis Island - lekarzy, pielęgniarek, komisarzy, tłumaczy oraz opiekunek społecznych, a nawet przyzwoitek.

O tym, by pogranicze śląsko–galicyjskie potraktować jako jeden obszar badawczy, zadecydowało kilka czynników. Najważniejszym z nich było znaczące podobieństwo obszaru wschodniej części Śląska Cieszyńskiego i sąsiadującego z nim fragmentu prowincji galicyjskiej pod względem etnicznym i narodowościowym, a także społecznym. Podobieństwo to jednocześnie różnicowało owo pogranicze od pozostałych części Śląska Austriackiego (w przypadku powiatu bielskiego).

12 maja 1883 roku flaga Niemiec zaczęła powiewać na wybrzeżu dzisiejszej Namibii. Kiedy osadnicy zaczęli odbierać ziemię rdzennym mieszkańcom, ludy Herero i Nama wszczęły bunt, Niemcy odpowiedzieli wojną na wyniszczenie, która doprowadziła do niemal całkowitego wymordowania obu plemion.

Wiele lat później w powstaniu nazizmu role odegrali zarówno żołnierze i biurokraci, którzy zarządzali tymi obozami,  jak również teorie rasowe, którymi się inspirowali. Olusoga i Erichsen odkryli niesamowite związki łączące nazistów i zbrodnie popełnione w Afryce. Dziś, kiedy na namibijskiej pustyni odkrywane są groby ofiar, przypomnienie o holokauście, którego dopuścili się cesarz Wilhelm i jego poddani, podaje w wątpliwość przekonanie, że zbrodnie nazistów były ewenementem w dziejach Europy.

Obchodzona niedawno czterechsetletnia rocznica przybycia pierwszych polskich osadników do Ameryki stanowi doskonałą okazję do przypomnienia historii polskich wędrówek na terytorium dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. W książce zarysowane zostały kolejne etapy migracji za ocean, począwszy od sporadycznych wędrówek w okresie kolonialnym, poprzez bardziej zauważalną emigrację polityczną pierwszej połowy XIX wieku, aż po najliczniejszą i posiadającą największy zasięg emigrację zarobkową ostatnich dziesięcioleci XIX i początków XX stulecia. Autor ukazał w niej także procesy, które doprowadziły do wykształcenia się polskich społeczności w USA. Publikacja może być przydatna zarówno historykom, politologom, jaki i innym osobom zainteresowanym poznaniem polskiej przeszłości w Stanach Zjednoczonych.

Zbiór reportaży o Bieszczadach w czasach PRL-u. Prawdziwe, w większości mało znane historie i anegdoty oparte na dokumentach i wywiadach ze świadkami tamtych czasów. Dygnitarze partyjni i łowcy węży, zmiany nazw wsi i zima stulecia, wiece przyjaźni i strajki, tajemnicze mogiły i ośrodki rządowe, pomnik Stalina w Ustrzykach i wysiedlenia mieszkańców Soliny. Polowania, górale i bieszczadzki „pan na włościach” w randze pułkownika. 21 barwnych opowieści splecionych losami nietuzinkowych postaci.

Wydany w 1932 roku "Marsz Radetzky'ego" to kronika schyłku i upadku Monarchii Austro-Węgierskiej opowiedziana przez pryzmat historii trzech generacji rodziny von Trottów. Jej początkiem jest bohaterski czyn Józefa Trotty, który ratując życie cesarza w bitwie pod Solferio, przeszedł do legendy, z którą będą musieli się zmierzyć jeszcze jego syn i wnuk.

Generał Władysław Anders wszedł do historii przede wszystkim jako twórca i dowódca Armii Polskiej w ZSRR oraz dowódca słynnego 2 Korpusu Polskiego, który walczył w krwawej bitwie o Monte Cassino. Ale fakty znane z podręczników i opracowań dotyczących II wojny światowej nie wystarczą. O życiu prywatnym generała, rodzinie, marzeniach, słabostkach, a także o walce o właściwą pamięć o nim opowiada w swej książce jego córka – Anna Maria Andres. Obok wielu ciekawostek i fotografii z rodzinnego albumu Andersów Córka generała i piosenkarki ukazuje losy Polki, urodzonej po wojnie na emigracji, dziecka znanych rodziców, które dorasta i szuka własnej życiowej drogi w pędzącym wciąż naprzód świecie.

"Galicyjskim szlakiem chasydów sądecko-bobowskich" to opowieść-przewodnik po zaginionym świecie żydowskim, który jednakże odrodzony trwa w innym miejscu, rozwija się, nie zapominając, skąd jego korzenie. Osią geograficzną przewodnika jest linia: Tarnów – Bobowa – Nowy Sącz, z odgałęzieniami do mniejszych miasteczek regionu. Przy tym z racji szczególnego miejsca, jakie Tarnów zajmował pod względem administracyjnym, gospodarczym i kulturalnym, a także jako centrum życia żydowskiego, zwłaszcza zaś chasydzkiego, miastu temu poświęcono więcej miejsca.

Album, towarzyszący wystawie pod tym samym tytułem. Próba spojrzenia na Galicję, której już nie ma, a jednak mimo obu wojen światowych i obu totalitaryzmów, jakie naznaczyły tę część Europy, wciąż jest obecna jako miejsce mityczne, przestrzeń wyobrażona. Próba opowiedzenia o wspólnym terytorium pamięci dla rozdzielonych dziś granicami Polaków, Ukraińców, Austriaków i Żydów.

Książka podejmuje ważny temat dla poznania przeszłości tej części ziem Rzeczypospolitej, która skutkiem naszej polskiej niefrasobliwościi zachłanności państw sąsiednich znalazła się pod panowaniem austriackim (...). Praca Franciszka Wasyla to poważne studium historyczne,dobrze zaplanowane, z jasno nakreślonymi celami poznawczymii świetnie osadzone w płaszczyźnie przyjętego tu wycinka czasoprzestrzeni dziejów. Autor widzi zatem wyraźnie to, co najistotniejsze, (...) postrzega Galicję w strukturach Rzeczypospolitej,a jednocześnie bacznie zwraca uwagę na zachodzące zmiany porozbiorowe.

Fascynująca opowieść o świecie, którego już nie ma.

Zaborów, galicyjska wieś pod Rzeszowem, licząca około tysiąca dusz. Losy jej mieszkańców wyznacza historia. Jak sięga ludzka pamięć, co i rusz przemaszerowywały tamtędy obce wojska, austriackie, rosyjskie, francuskie, polskie oddziały powstańcze. A koniec XVIII i cały XIX wiek obfitują wszak w wojny i powstania…

Wyraziści bohaterowie, wierność historycznym realiom, a przede wszystkim żywy, plastyczny język pozwalają podczas lektury poczuć atmosferę dziewiętnastowiecznej Galicji.

Nawoływani usilnie przez księży galicyjscy chłopi zaczynali zrywać z panoszącym się pijaństwem. Rok później, w lutym 1846 roku, uderzyli na dwory, by mordować i grabić. Ponad tysiąc ofiar społecznej rebelii wykorzystanej przez austriackich urzędników do stłumienia powstania było wstrząsem także dla duchownych. Intensywne nauczanie prawd wiary i warunków dobrej spowiedzi stało się podstawową odpowiedzią proboszczów. Efekty ich działań, jak uprzednio ruchu trzeźwości, nie były jednoznaczne.

"Ludzkie losy, które przedstawia Martin Pollack, także losy własnej rodziny, są jak przeglądanie starych fotografii: pod wpływem wartkiej narracji nagle ożywają i zaczynają coś znaczyć. Coś ważnego również dla nas. Trzeba się tylko nad nimi pochylić i uważnie przyjrzeć, a odkryją przed nami niejedną tajemnicę".

Tom ten jest wznowieniem książki pt. „Polonia brazylijska” tego samego autora i zawiera przedruk niektórych artykułów, dotyczących życia potomków Polaków, a czasami szerszej tematyki. Autor dokonując wyboru artykułów, pominął te spośród nich, które, choć pasowały do tego tomu, weszły już do innych wyborów prac. Książka nie zawiera też źródeł historycznych, publikowanych w poprzednim wydaniu, bowiem autor uznał iż interesują one przede wszystkim specjalistów, a ci trafią do dawniejszych wydań. 

Galicja w okresie autonomii, jak żadna inna dzielnica Rzeczypospolitej pod zaborami, doczekała się wyrazistych etykiet wskazujących na jej specyfikę. Najbardziej znane: Polski Piemont czy galicyjska nędza wskazują co prawda na dwoisty obraz regionu, na ogół jednak dominuje dziś sentymentalna wizja Galicji utrwalona m.in. przez literaturę dwudziestowieczną. Tymczasem, sięgając do tekstów pisarzy galicyjskich z drugiej połowy XIX wieku, zauważyć można bardzo krytyczny osąd obserwowanej przez nich współczesności, kontrastujący z późniejszymi mityzującymi przekształceniami. Celem książki jest zaprezentowanie tego "surowego", notowanego na gorąco obrazu Galicji, w którym uparcie powtarzają się utyskiwania na gorszość, drugorzędność i marginalizację prowincji. Jest to jednocześnie opowieść o wychodzeniu z owej prowincjonalności i budowaniu silnej tożsamości zbiorowej. Książka nie jest przy tym typową pracą literaturoznawczą, lecz stanowi próbę analizy kulturowej dyskursu dotyczącego Galicji w piśmiennictwie drugiej połowy XIX wieku.

Hasek o Polakach - sama radość!

Dobrze się stało, że zebrano wreszcie jego teksty o Galicji sprzed stu lat, bo możemy się w nich przeglądać do woli. Polacy u Haska są śmieszni jak dobry wojak Szwejk. Tylko, że oni żyją ułudą i imponderabiliami, a on jest od nich mądrzejszy, bo bardziej racjonalny. Wieńcząca książkę opowieść Haska o Piłsudskim w Paryżu - w postaci jego rzekomego pamiętnika - to najlepszy portret marszałka, jaki znam. Nikogo u nas nie byłoby stać na taki tekst ani dziś, ani 90 lat temu. 

Martin Pollack zabiera czytelników w pełną nostalgii wędrówkę po świecie, którego centrum były Przemyśl i Drohobycz, „powietrze było pyszne i świeże”, na głównym placu miejskim mieszały się dziesiątki języków, a w lokalnej prasie opryszków traktowało się jak bohaterów. Jednocześnie to świat nierówności społecznych, biednych i brudnych sztetli, korupcji oraz wyzysku robotników z drohobyckich pól naftowych.

Po Galicji to niezwykła podróż w czasie do epoki minionej, opowieść o tęsknocie za lepszym i dostatniejszym życiem.

Praca jest wynikiem wieloletnich badań nad problemem chłopskiego wychodźstwa z ziem polskich do krajów Ameryki Łacińskiej. W latach 1869-1939, a więc w okresie masowej emigracji do Brazylii i Argentyny, wyjechało około 150 tys. polskich chłopów. Ruch ludowy, za wyjątkiem zaboru pruskiego, do chłopskiego wychodźstwa odnosił się przychylnie. Widział w nim szansę dla wielu tysięcy mieszkańców wsi na poprawę swego losu, o czym w warunkach miejscowych nie mogło być mowy. Jednocześnie ruch ludowy domagał się, aby wychodźców otoczyć należytą opieką. Praca wzbogacona została obserwacjami własnymi autora i penetracją tematu podczas wielokrotnych pobytów wśród Polonii latynoamerykańskiej. Bogata ikonografia jest uzupełnieniem tej obszernej publikacji.