Być człowiekiem pełniej. W myśli Edyty Stein - ks. Tomasz Trębacz

Długa była droga wiary w Chrystusa Edyty Stein św. Teresy Benedykty od Krzyża. Męka i Krzyż Chrystusa stały się osią jej rozmyślań i kontemplacji. W tej książeczce spotykamy się ze słowem świętej; to 214 jej myśli, które niezwykle celnie podsumowuje ostatnia: "To co mam do powiedzenia, jest tylko jedną, małą i prostą prawdą: jak można rozpocząć życie u boku Pana?" Ważnymi dodatkami są: fragment przemówienia Jana Pawła II podczas beatyfikacji i Jego homilia wygłoszona podczas kanonizacji świętej.

Edyta Stein, urodzona w 1891 roku we Wrocławiu, zamordowana w 1942 w Oświęcimiu-Brzezince, należy do najwybitniejszych kobiet XX wieku. W tej biografii nakreślone są, z dogłębnym zrozumieniem i w oparciu o starannie zebraną dokumentację, koleje jej burzliwego życia: dzieciństwo w domu żydowskim, pełne zapału poszukiwanie prawdy poprzez studia filozoficzne, zaangażowanie w walkę o równo-uprawnienie kobiet, spotkanie z chrześcijaństwem i konwersja, wstąpienie do Karmelu w Kolonii, w końcu aresztowanie, deportacja i śmierć męczeńska za swój naród.

W życiu Edyty Stein "zespala się żydowskie i chrześcijańskie dziedzictwo, jak w całodzianej tunice Jezusa" (Waltraud Herbstrith). Jako kobieta konsekwentnie realizująca prawdę, którą właściwie rozpoznała, św. Teresa Benedykta od Krzyża (Edyta Stein), jest trwałym znakiem człowieczeństwa i solidarności międzyludzkiej.

Edyta Stein doktoryzowała się z oceną summa cum laude na podstawie pracy O zagadnieniu wczucia we Fryburgu u Edmunda Husserla w sierpniu 1916 roku, a następnie pracowała jako asystentka u swego Mistrza. Jej dzieło stanowi jedną z pierwszych prób w XX wieku ukazania cielesności drugiego podmiotu jako podstawy zrozumienia intersubiektywnego.

Edyta Stein, interpretując dzieła św. Jana od Krzyża, rozwija swoją koncepcję wiedzy Krzyża jako teologię Krzyża oraz jako naukę życia w znaku Krzyża. Studium to jest zarówno znakomitym wprowadzeniem w dzieło Ojca Zakonu Karmelitańskiego, jak i świadectwem głębokiego doświadczenia wewnętrznego i jasności myślenia Autorki. Co więcej, śledząc życie i naukę św. Jana od Krzyża, Edyta Stein odsłania własną drogę i wykazuje, że krzyż nie jest symbolem śmierci, lecz żywym znakiem mistycznej rzeczywistości.

W „Dziejach pewnej rodziny żydowskiej” Edyta Stein kreśli barwny obraz swego dzieciństwa, lat szkolnych i młodości. Z epickim rozmachem, pewną dozą nostalgii i humoru opisuje życie rodzinne we Wrocławiu, wędrówki z siostrami i przyjaciółmi po Sudetach, czasy studenckie na uniwersytetach wrocławskim i getyńskim, środowisko filozoficzne skupione wokół Edmunda Husserla, służbę sanitarną w szpitalu polowym w Hranicach na Morawach podczas I wojny światowej oraz egzamin doktorski we Fryburgu.

Niniejsza publikacja stanowi próbę odczytania wpływu judaizmu na duchowość Edyty Stein, a także na jej decyzje, postawy i światopogląd. Przyjmując katolicyzm, pozostała Żydówką w podwójnym sensie: z racji pochodzenia i z racji łaski – wejścia w życie Jezusa Chrystusa. Konwersja w żadnym wypadku nie przekreśliła judaizmu, stanowiącego korzeń, z którego wyrastała i z którego przez całe życie czerpała jak ze źródła, warunkującego w bardzo dużym stopniu duchowość chrześcijańską. Błędem byłoby chcieć oddzielać jedno od drugiego. Chrzest, który przyjęła, nie oznaczał końca jej poszukiwań religijnych. Stanowił jeden z etapów drogi do świętości i prowadził do profesji zakonnej, kiedy ofiarowała swoje życie, przyjmując dobrowolnie nieuniknioną śmierć w komorze gazowej za własny naród i prawdziwy pokój.
Życie Edyty Stein to najtrudniejsza historia naszego wieku i sytuacji religijnej wielu ludzi: żydów, katolików, ateistów, poszukujących. Trudno byłoby mówić o jej męczeńskiej śmierci, gdyby za tym nie stała głęboka postawa duchowa, odzwierciedlona w świadomych decyzjach i przekonaniu, kim Edyta była i skąd się wywodziła. Była do końca wierna swojemu narodowi oraz całemu dorobkowi duchowemu swoich praojców, stając się bliską Bogu, bliską Żydom i bliską chrześcijanom.

Ks. Wojciech Mueller (fragment wprowadzenia do książki)

Edyta Stein była filozofem i pielęgniarką, nauczycielką i prelegentką, zakonnicą i mistyczką.

Konfrontując się z doświadczeniami I wojny światowej i rodzącego się nazizmu, odkrywała, że prawda jest uobecniona w Chrystusie. Pośród niepokojów społeczno-politycznych potrafiła osiągnąć jedność myśli, wiary i postawy życiowej, aż do śmierci w obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau.

Książka w szczególny sposób przybliża warsztat intelektualny autorki. Stanowi owoc jej studiów nad dziełem „pierwszego mistyka chrześcijańskiego”. Edyta Stein przez wiele lat zajmowała się pismami Dionizego Areopagity. Dzięki spotkaniu z nim również współczesny czytelnik może dostrzec granice „gier językowych” teologii. Teologia mistyczna okazuje się zmienną grą odsłaniania i przesłaniania.

W niniejszej pracy chcemy zająć się możliwie pełnym opisem działalności edukacyjnej i myśli pedagogicznej Edyty Stein. Pragniemy zbadać formy, metody i inspiracje, jakimi kierowała się w swojej pracy nauczycielskiej oraz przedstawić najważniejsze elementy jej poglądów pedagogicznych. Wydaje się, że nie straciły one nic ze swej aktualności.