Biały kruk, czyli dzieje jednego życia między Prypecią a Odrą - Stefan Alwin

"Włodzimierza Rulikowskiego albumy pamięci" to próba odtworzenia niektórych obrazów z życia przedstawicieli przedwojennego ziemiaństwa, m.in. Rulikowskich z Lubelszczyzny. Powodem zajęcia się tą problematyką było natrafienie przez autora książki około 2010 roku na zbiór archiwalnych fotografii. Jak pisze Krzysztof Garbacz we wstępie do książki, przeglądając rodzinne pamiątki, natrafił na album z licznymi oryginalnymi fotografiami prezentującymi m.in. wielkopolskie dwory oraz pałace i ich właścicieli z rodzinami. Na odbitkach widniały nazwiska osób i nazwy miejscowości, w których znajdowały się fotografowane obiekty. Natomiast brak było wzmianki o autorze zdjęć oraz o właścicielu albumu. W jego identyfikacji pomogło znalezienie dwóch luźnych kart z fotografiami i pismem wysłanym z Bukaresztu do Włodzimierza Rulikowskiego, mieszkającego w chateau de Poturzyn. Na jednym ze zdjęć widać go w towarzystwie uczestników bukaresztańskiej konferencji pszczelarzy. W 2016 roku w Celestynowie, na strychu domku, w którym mieszkała kuzynka autora książki, zostały znalezione trzy następne albumy ze stronami zaklejonymi różnymi pamiątkami, jak fotografie, pocztówki, wizytówki, pisma, bilety, reklamówki z hoteli itp. Wszystkie te albumy przed II wojną światową należały do Włodzimierza Rulikowskiego, właściciela majątku ziemskiego w Poturzynie, położonym w południowo-wschodniej Lubelszczyźnie.

Ziemia biłgorajska to moja kraina rodzinna, gdzie urodzili się i żyli moi przodkowie. To tutaj, w XIX i XX wieku Mysakowscy, Nowakowscy, Garbaczowie oraz Stępniowie wraz z innymi mieszkańcami tego regionu wzrastali w otoczeniu puszczańskiej przyrody, której nieodłącznym elementem były nie tylko obszary leśne i wydarte puszczy pola uprawne, lecz także kapliczki i krzyże przydrożne. Te „figury” na pewno były dla nich tymi elementami przestrzeni sakralnej, które, poza kościołem, wpływały na rytm życia codziennego i świątecznego. Przekonałem się o tym, prowadząc rozmowy z mieszkańcami kilku wiosek biłgorajskich, jak również ze stuletnią Jadwigą Karpińską, siostrą mojej babci – ostatnim „łącznikiem” między współczesnością a odległymi czasami początków XX wieku, korzeniami głęboko tkwiącymi jeszcze w poprzednim stuleciu.

Osiedleńcy. Józef i jego rodzina to opowieść o pierwszych latach ujarzmiania Ziem Zachodnich, a dokładnie Szlagowa, czyli późniejszego Słupca, jednej z dzielnic Nowej Rudy. Bruno Rataj w fascynujący sposób przedstawia prawdziwe powojenne historie i świat, który pamięta. W jego książce mieszają się różne języki i obyczaje, bo tak właśnie wyglądał ten kulturowy tygiel Ziem Odzyskanych w 1947 roku i późniejszych latach. Lektura obowiązkowa nie tylko dla lokalnych patriotów.