Anders, Korboński, Sienkiewicz... Szkice z dziejów Drugiej Wielkiej Emigracji - Paweł Ziętara

To publikacja fundamentalna dla upowszechnienia tradycji walk o niepodległość Polski oraz dla zachowania pamięci ofiar wojny i okresu powojennego.

Publikacja w popularnej formie ukazuje mozaikę funkcjonujących w województwie śląskim organizacji niepodległościowych, wpisanych w skomplikowany kontekst polityczny i społeczny lat 1945-1948. Prezentuje i wyjaśnia ideologię, strategię oraz taktykę przyjętą przez poszczególne odłamy podziemia antykomunistycznego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim.
Przedstawia organizacje konspiracyjne oraz ich żołnierzy i uczestników w sposób jak najbardziej rzetelny, pozwalający czytelnikom na samodzielne szukanie odpowiedzi na pytania o przyczyny zaangażowania żołnierzy podziemia, postawy ideowe, cele prowadzonej walki i nadzieje na ich realizację. Obrazuje także cenę, jaką przyszło płacić schwytanym członkom organizacji niepodległościowych za działalność wymierzoną przeciwko komunistycznemu państwu: brutalne przesłuchania i zakłamane procesy sądowe. Wyjaśnia wreszcie, w jaki sposób aparat bezpieczeństwa, wykorzystując agentów i informatorów (niejednokrotnie rekrutujących się spośród złamanych podczas przesłuchań uczestników podziemia) i rozgrywając mniej lub bardziej wyrafinowane prowokacje, sprawnie zlikwidował większość formacji konspiracyjnych.

Podczas porządkowania domu przeznaczonego na sprzedaż, położonego przy ulicy 2a Shirley Road na Chiswick, w zachodnim Londynie, na strychu - pośród gazet, papierów i kartonów - odnaleziono pakunek kilku zeszytów, grubszych i cieńszych. Jak się okazało, były to wspomnienia wojenne weterana II Korpusu gen. Andersa, Bronisława Goliszewskiego z Krzemieńca, zastępcy naczelnika tamtejszego Urzędu Skarbowego. Stanisław Wojnar i żona Stanisława z Bury (Lancashire), najbliższa rodzina zmarłych właścicieli posesji, nie potrafili wyjaśnić, w jaki sposób owe pamiętniki znalazły się w attyce domu pod wymienionym wyżej adresem.

Niniejsza książka o wojennej drodze polskich żołnierzy z sowieckich łagrów przez Bliski Wschód i pola bitew we Włoszech jest pod wieloma względami niezwykła. Pisał ją człowiek, który o sprawach europejskich, a w szczególności o skomplikowanych problemach Europy Środkowej i Wschodniej wiedział tyle, ile wie przeciętny Amerykanin, czyli bardzo niewiele. Człowiek, który o istnieniu tytułowego bohatera dowiedział się przypadkiem, już po jego śmierci, a fakt pobytu II Korpusu na Bliskim Wschodzie był dla niego całkowitym zaskoczeniem; który znając jedynie język angielski, musiał w swej pracy polegać na kosztownych tłumaczeniach opublikowanych tekstów i dokumentów archiwalnych; który nie będąc zawodowym historykiem, przez lata penetrował archiwa - nie tylko te stosunkowo łatwo dostępne w Stanach Zjednoczonych i w Anglii, lecz także w Izraelu, a nawet w Rosji; który wreszcie, zafascynowany tematem, przeprowadził dziesiątki wywiadów z uczestnikami lub obserwatorami opisywanych wydarzeń.

Autorka, Dorota Pawlak podjęła się opisania losów swojej cioci, żołnierki II-go Korpusu generała Andersa oraz losów jej późniejszego męża por. Romana Franczaka, wyszkolonego na Cichociemnego w najtrudniejszym i najbardziej skomplikowanym okresie historii Polski, w trakcie II wojny światowej. Pokazała atmosferę codzienności polskich żołnierzy w Wielkiej Brytanii oraz w Armii gen. Andersa.

Zakulisowe rozmowy przywódców polskich na uchodźstwie, polityków sowieckich, brytyjskich i amerykańskich, konflikty interesów między głównymi siłami sceny politycznej czasów II wojny światowej, nieporozumienia na szczeblu dyplomatycznym, błędna interpretacja faktów oraz słów adwersarzy i wreszcie powstanie w 1941 r. Armii Andersa oraz jej ewakuacja do Iranu w 1942 r. Temu właśnie poświęcona jest książka Sławomira Kalbarczyka.

Niniejsza książka jest edycją jednego z kluczowych źródeł do dziejów II wojny światowej: diariusza czynności gen. Władysława Sikorskiego. Postać Sikorskiego budzi do dziś żywe zainteresowanie, nie tylko z powodu jego tragicznej śmierci w Gibraltarze. Dla historyków jest niezwykle ważne, że w latach 1939-1943 pełnił on funkcje premiera polskiego rządu i naczelnego wodza. Stąd wyjątkowość tej publikacji.