Akcja „Wisła”. Krwawa wojna z OUN–UPA - Marek A. Koprowski

Akcja "Wisła" - to kryptonim wojskowej operacji wysiedlenia Ukraińców w 1947 roku, którą opisano w tej książce w oparciu o 500 dokumentów polskiego rządu, BP KC PPR, Sztabu Generalnego WP, Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i dowództwa Grupy Operacyjnej "Wisła".

Autor ukazał zbrodniczą działalność nacjonalistów ukraińskich w Bieszczadach w latach 1939-1948. Ta piękna kraina - od czasów piastowskich należąca do Polski - obficie spłynęła krwią jej mieszkańców w latach II wojny światowej, a nawet po jej zakończeniu. Stanisław Żurek wiele lat zbierał dokumenty i materiały na temat zbrodni nacjonalistów ukraińskich w tym rejonie, którzy w okrutny sposób wymordowali ponad 1800 Polaków oraz wspólnie z Niemcami prawie wszystkich Żydów. Dopiero przeprowadzona w 1947 roku operacja "Wisła", powstrzymała zbrodnie ludobójstwa w Bieszczadach.

Wspomnienia naocznych świadków!

Niniejszy tom zawiera relacje żołnierzy walczących na Wołyniu. Tych, którzy, choć coraz mniej liczni, jeszcze żyją, jak i tych, którzy odeszli już na wieczną wartę i wydania tej książki nie doczekali.

Dzieje Wołyniaków to historia heroizmu prostych ludzi i cichego bohaterstwa duchownych, którzy w czasach sowietyzacji i ateizacji, ryzykując życie za rodaków i wiarę, umacniali na Ukrainie Kościół katolicki i poczucie przynależności do narodu polskiego. Od upadku ZSRR minęły lata; tymczasem Polacy na dawnych Kresach wciąż walczą o polskość – o swobodę nauczania ojczystego języka, kultywowanie tradycji oraz język polski w liturgii. Robią, co mogą, by ocalić od zapomnienia tragiczną opowieść o poległych. Mówią, bo wiedzą, że w obliczu Historii każdy, kto milczy na ten temat, jest zdrajcą.   

Przez ponad dwa lata władze lekceważyły problem podziemia ukraińskiego. Dopiero wiosną 1947 roku, po rozprawieniu się z podziemiem polskim, zdecydowały się na skierowanie do południowo-wschodniej Polski ponad 20 tysięcy żołnierzy, nie licząc podporządkowanych dowództwu Grupy funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa, milicji i innych służb. Pośpiesznie sformowana Grupa Operacyjna "Wisła" 20 kwietnia rozpoczęła w południowo-wschodnim krańcu Polski największą po wojnie operację, nazywaną w dokumentach tego okresu akcją specjalną "Wisła". Jej celem była likwidacja podziemia ukraińskiego. Jednocześnie, na polecenie rządzących komunistów, przeprowadzono przymusowe przesiedlenie tamtejszej ludności ukraińskiej i łemkowskiej oraz rodzin mieszanych na poniemieckie tereny na północy i zachodzie kraju, również z obszarów, gdzie podziemie ukraińskie nie operowało. Do 31 lipca 1947 r. przesiedlono ponad 135 tysięcy osób, w tym wielu Polaków. Działania Grupy przeciwko podziemiu doprowadziły do jego znacznego osłabienia i w konsekwencji do demobilizacji. Kilka tysięcy osób umieszczono w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie.

Droga donikąd - to monografia popularnonaukowa poświęcona dziejom konfliktu polsko-ukraińskiego ze szczególnym uwzględnieniem działalności Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów i Ukraińskiej Powstańczej Armii oraz ich likwidacji w Polsce w latach 1945-1949. Autorzy kreślą szeroką panoramę dziejów zachodniej Ukrainy w okresie międzywojennym, omawiają próby utworzenia państwa ukraińskiego pod koniec I wojny światowej oraz tło narastającego konfliktu między państwem polskim a ograniczaną w swych prawach mniejszością ukraińską w II Rzeczypospolitej. Następnie opisują utworzenie OUN i jej działalność terrorystyczną przy współdziałaniu odpowiednich służb III Rzeszy. Szczególnie uważnie analizują dramatyczne lata II wojny światowej w Małopolsce Wschodniej - działalność polskiego podziemia, rozłam w OUN i utworzenie Ukraińskiej Powstańczej Armii, rzeź Polaków na Wołyniu, na koniec odwrót Wehrmachtu i przemieszczanie się sotni UPA w kierunku zachodnim, na ziemie rdzennie polskie.

Książka odpowiada m.in. na pytania:
• Co się wydarzyło przed 55-ciu laty na Wołyniu
• Dlaczego to się wydarzyło
• Jaki jest obecny stan stosunków polsko-ukraińskich
• Dlaczego tak jest
• Co trzeba zrobić, aby doprowadzić do rzetelnego pojednania polsko-ukraińskiego

Fascynujące wspomnienia Jeffreya odtwarzają niezapomniany nastrój Warszawy w latach Polski Walczącej i są jedynym świadectwem tego, jak walka AK była widziana oczyma cudzoziemca. Rony przestał być jednak cudzoziemcem. Zakochał się nie tylko w Polce, Marysi, przyszłej żonie, która ukrywała go w Warszawie. Zakochał się w Polsce i Polakach. Pisze o niej z głębokim sentymentem. O tę Polskę walczył na polskiej ziemi, narażając na każdym kroku własne życie, które był gotów za nią oddać. Narażał się nieustannie na aresztowanie, tortury śledztwa i śmierć. Jego przygody opisane w tej książce są jednym pasmem cudownych ocaleń.

Krzysztof Ziemiec oddaje pieczołowicie relacje spotkanych świadków – bohaterów tamtych wydarzeń, do których docierał nie tylko na terenie południowo wschodniej Polski, ale także na Warmii, Mazurach, Pomorzu, gdzie już zostali. Ich wspomnienia, dziś po 70 latach, są wciąż poruszające. Autor nie próbuje ani moralizować, ani oceniać politycznie decyzji ówczesnych komunistycznych władz. Jak i motywów, którymi kierowali się zarówno oni jak i walczący tuż po wojnie z Polakami członkowie band UPA. W swoich reporterskich opisach historii konkretnych osób pokazuje natomiast jak bardzo skomplikowana po wojnie stała się sytuacja na Południu kraju, a zarazem jak mało istotna dla rządzących była wielka krzywda konkretnych rodzin i często zupełnie niewinnych ludzi. Jak bardzo poprzez zastosowanie bezwzględnie zbiorowej odpowiedzialności, zniszczono też bezpowrotnie kulturową i etniczną różnorodność południowo-wschodniej Polski. Jak bardzo do dziś ta rana dla wielu jest niezabliźniona.

Oto opowieść o fragmencie Ziem Odzyskanych, czyli o Pomorzu Zachodnim, a konkretnie o Ziemi Kamieńskiej, leżącej nad Zalewem Kamieńskim. Tu w końcu 1945 r. przybyli przesiedleńcy z Lwowszczyzny, którzy z wyroku historii musieli opuścić rodzinne tereny, by na nieznanym im Pomorzu zacząć życie na nowo.

Gdy przyjechali, przebywali tu jeszcze dawni mieszkańcy tego zakątka, czyli Niemcy. Oni też, wbrew własnej woli, musieli stąd wyjechać. Część z nich zrobiła to zawczasu, wielu zginęło bądź najzwyczajniej zostało zamordowanych. Taką decyzję podjął Stalin i żaden z aliantów zachodnich nie ośmielił mu się sprzeciwić.

Książka składa się z dwóch części. Pierwsza stanowi obszerny wstęp – rys historyczny, który kończy się na polskiej transformacji ustrojowej. Koncentruje się siłą rzeczy na kilku najważniejszych wątkach, przede wszystkim na okolicznościach, w jakich Polska weszła w posiadanie Pomorza.

Część druga to relacje ostatnich świadków historii, którzy pamiętają życie w Małopolsce i powojenny exodus na Ziemie Odzyskane. Ich autorzy pochodzą ze wsi Brzozdowce. Opowiadają o barwnym życiu w okresie II Rzeczypospolitej, kiedy to miejscowość ta stanowiła wspólnotę polsko-rusińsko-żydowską z całym związanym z tym kresowym kolorytem. Relacje te przybliżają również życie pionierów w pierwszych latach na nowych gospodarstwach, a także w okresie późniejszym.

Epopeja opowiada o przełomowym okresie historii Polski kresowej w bardzo szczególnym jej miejscu – na Wołyniu, o tym, jak Polska przestała tam istnieć i w jak niezwykle dramatycznych okolicznościach. 

"Trójkąt bieszczadzki" to historyczno-antropologiczna monografia stosunków polsko-ukraińskich w powiecie leskim w latach 1944-1947, zawierająca niepublikowane dotąd fotografie, dokumenty, archiwalia i relacje. Autor stosując nowatorską metodę badawczą, rozprawia się z mitami narosłymi wokół konfliktu w Bieszczadach. Bezkompromisowo demaskuje zbrodnie UPA i wojska polskiego na ludności cywilnej. Dociekliwość Autora, drobiazgowe przedstawienie poszczególnych, zdarzeń, składających się na konfrontację stron konfliktu (napady, pacyfikacje, mordy, potyczki) pozwala mu zejść poniżej wiedzy zrutynizowanej i obecnej w powszechnej świadomości, po to by dotrzeć do warstwy sterującej lub odpowiadającej za ich przyczynę i przebieg. Książka ta pokazuje spiralę przemocy, zbrodnie ,,panów wojny", strach i bezsilność ludności cywilnej, rozpad lokalnej, tworzonej przez setki lat sieci relacji międzyludzkich.

Dzisiejszy obwód zakarpacki przez kilkaset lat wchodził w skład Królestwa Węgier. Do sowieckiej Ukrainy włączył go Józef Stalin w 1944 roku. Zamieszkuje go 35 narodowości, mających charakter autochtoniczny. 

Książka w formie reportażowo-publicystycznej pokazuje całe bogactwo regionu, jego bardzo złożoną historię i kulturę. Pokazuje bezwzględny proces sowietyzacji Zakarpacia i prześladowania mniejszości narodowych; opisuje też losy zamieszkujących te tereny nacji w wolnej Ukrainie i ich zmagania z ukrainizacją. 

Głównym przesłaniem książki jest teza, że aspirująca do Unii Europejskiej Ukraina znajdzie w niej godne miejsce, jeżeli nauczy się przestrzegać praw mniejszości narodowych i zacznie traktować je jako część swojego bogactwa, a nie zagrożenie. 

Prezentowana książka to album-kompendium wiedzy na temat Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej. Opisano w niej burzliwe dzieje od założenia Grodów Czerwieńskich po zagładę polskich terytoriów. Oprócz frapującej historii przedstawiono także fascynujące życie codzienne ludzi z pogranicza, które odeszło już w zapomnienie. Archiwalne i kolorowe fotografie to niebywały atut publikacji.

Historia Legionów Polskich jest mało znana, przekazy o nich, pokutujące w naszym społeczeństwie, zazwyczaj nie odpowiadają prawdzie. Stały się one klasycznymi mitami, mającymi się nijak do prawdy historycznej.

Niniejsza książka nie ma owych legionowych mitów obalać, gdyż z mitami narodowymi się nie walczy. Każda tego typu próba z góry skazana jest na klęskę. Tym bardziej że Józef Piłsudski ma dla Polski określone zasługi, których nikt pozbawić go nie może.

Ambicją tej publikacji jest ukazanie całej złożoności i wielobarwności ruchu legionowego z jego różnorodnymi korzeniami. Zaczyna się nie od wymarszu Pierwszej Kadrowej, ale od działalności Organizacji Bojowej PPS. Autor omawia działalność Związku Walki Czynnej, a następnie Związku Strzeleckiego. Przybliża proces kształtowania się związanego z nimi obozu politycznego, funkcjonującego w Galicji.

Niniejsza książka składa się z cyklu reportaży traktujących o Polakach i Kościele rzymskokatolickim w Mołdawii z którą niegdyś sąsiadowały południowo-wschodnie rubieże Rzeczypospolitej a nad rozdzielającym oba państwa Dniestrem stały stanice kresowych rycerzy. Autor kroczy więc śladami hetmana Żółkiewskiego a także bohaterów Ogniem i mieczem Henryka Sienkiewicza. Pokazuje ślady polskiej ekspansji militarnej kulturalnej gospodarczej i religijnej na terenach dzisiejszej Mołdawii. Z jego książki wynika że polska diaspora w tym kraju jest dobrze postrzegana i ma szanse trwać nadal.

Zaolzie ‒ kraina polsko-czeskich sporów, nieco zapomnianych, ale wciąż żywych. Oto wspomnienia Polaków, mieszkańców Zaolzia, którzy poświęcili swoje życie działaniom na rzecz polskiej ludności na tych terenach. Opowiadają o swojej działalności zarówno społecznej, jak i kulturalnej, walce o zachowanie polskości tej części Śląska oraz o konfliktach z czeskimi władzami, które prowadziły politykę czechizacji tych ziem, starając się na różne sposoby osłabić ludność polską i doprowadzić do jej asymilacji. 

Książka opowiada o tragicznych losach tych Polaków, którzy w wyniku Traktatu Ryskiego pozostali po bolszewickiej stronie na opanowanej przez bolszewizm Ukrainie i zostali skazani na całkowite unicestwienie.

Po raz pierwszy ukazał się album zawierający wstrząsające fotografie, dokumentujące ludobójstwo Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA) na ludności polskiej,na południowo-wschodnich kresach Rzeczpospolitej w latach II wojny światowej. Album ukazuje ogrom zbrodni, jakich dopuściła się UPA na Polakach, mordując w okrutny sposób kilkaset tysięcy ofiar: mężczyzn, kobiet, dzieci i starców. Była to w XX wieku czystka etniczna na nie spotykaną skalę w dziejach ludzkości. To przerażające, okrutne ludobójstwo nie zostało dotychczas potępione przez opinię publiczną Europy i świata. Prezentowany album zawiera 130 fotografii, dotyczących z reguły miejsc zbrodni (128) i upamiętnienia ofiar (2) z 35 miejscowości, przeważnie z lat 1942-1944. Autorstwo 96 fotografii jest nieznane, a tylko 34 autorów zostało zidentyfikowanych. Zebrana dokumentacja fotograficzna stanowi dorobek wieloletniej pracy badawczej autora, a znaczna część fotografii opublikowana została po raz pierwszy.

Ostatni akt krwawych zmagań polsko-ukraińskich.

Fakty, opinie, polemiki, kontrowersje.

Wspomnienia żołnierza z oddziału "Jastrzębia",który przeszedł szlak bojowy z 27. Wołyńską Dywizją Piechoty AK od samoobrony w Zasmykach, do rozbrojenia w Skrobowie.

Z wiślanej delty. Tczew, Gdańsk, Żuławy, Malbork to publikacja, która przenosi czytelnika do II połowy XIX wieku. świata, w którym sąsiadują ze sobą nowoczesne gdańskie kamienice i prototyp dorożki - taradajki, a w tle widzimy bogactwo regionalne Żuław, z wysuwającą się na plan pierwszy wyjątkową siecią kanałów. Wszystko zaś okraszone filozoficznymi dygresjami, z których wiele zachowało aktualność do dziś. Jak stwierdza znany gedanista, Andrzej Januszajtis, "lektura tej książki jest jak przyjemny spacer z mądrym przewodnikiem, odsłaniającym naszym oczom pełnię piękna naszych stron".

Literatura kajakowa do najbardziej popularnych nie należy - tym bardziej kibicuję każdemu, kto odważy się odłożyć wiosło i chwycić za pióro (tudzież klawiaturę komputera). Tomasz Andrzej Krajewski podjął się niełatwego zadania. Nie przepłynął Atlantyku, Amazonki ani Rio Colca, ale - niczego nie ujmując Królowej Polskich Rzek - Wisłę. Moczył pióro to z prawej, to z lewej niezliczoną ilość razy, by następnie historię tych pociągnięć wiosłem i historię ziem, które przemierzał, przelać na karty tej książki.

Królowa polskich rzek to naturalnie Wisła, rzeka będąca sercem Polski, do dzisiaj nieokiełznana, szeroko rozlewająca swe wody skrzące się w słońcu i ciemne, pełne wirów w głębinach kędy płynie nurt. Piękna i groźna, wesoła i siejąca grozę oraz strach, ale również dająca chleb rzeszom wydobywającym z niej piasek piaskarzy i flisaków spławiającym nią potężne pnie drzewne i towary. Karmiąca tych, co łowili w niej ryby poprzez wieki. A było to bogactwo. Maleńkie zwinne karaski, ościste węgorze i jesiotry oraz inne ryby pojawiające się w niej okresowo, czasem za sprawą przypadku. Groźna, kiedy swe wody wylewała, wchodząc głęboko w tkankę miejską Solca, Czerniakowa, a nawet Sielc i długo podwarszawskiego jeszcze Wilanowa.

Mało znane wątki walki z nacjonalizmem ukraińskim na dawnej Chełmszczyźnie i Podlasiu w szerokiej perspektywie i bardzo przystępnym ujęciu Łuny na Wschodzie to pozycja wyjątkowa. Ukazuje skomplikowaną historię Lubelszczyzny w kontekście różnic religijnych, etnicznych i społecznych, przenikając do ich korzeni.

„Książka, jak większość prac autora, jest oparta na obficie cytowanych dokumentach, relacjach i wspomnieniach. Nie tylko polskich, ale również ukraińskich, niemieckich, a także na całej dostępnej literaturze. Marek Koprowski jest jednym z najciekawszych polskich popularyzatorów historii” – „Do Rzeczy”.

Małopolska Wschodnia i Lubelszczyzna były kolebką ukraińskich nacjonalistów. Stąd pochodziło najwięcej morderców, którzy z ogromnym sadyzmem dawali upust swym zbrodniczym instynktom, uczestnicząc w rzeziach Polaków, Żydów i Ormian. Oto członkowie OUN-UPA, którzy wydawali rozkazy mordowania Polaków, jak i ci, którzy z azjatyckim okrucieństwem je wykonywali.

Ich nazwiska nie powinny ulec zapomnieniu. W świetle prawa międzynarodowego są zbrodniarzami winnymi ludobójstwa ludności cywilnej. Niniejsze opracowanie bazuje na bogatym materiale źródłowym. Przytacza dokumenty OUN-UPA, zeznania ukraińskich morderców ujętych przez sowieckie organy bezpieczeństwa, a także ich wspomnienia i zapiski dostępne w innych źródłach. Przeplata się z nimi treść dokumentów sporządzonych przez polskich świadków ich zbrodni, zwłaszcza sprawozdań lokalnych Polskich Komitetów Opieki, wysyłanych do Rady Głównej Opiekuńczej.

Bestie Bandery zadają kłam oficjalnej propagandzie ukraińskiej, kreującej ukazanych tu osobników na bohaterów narodowych. Lektura tej książki pozwoli czytelnikowi zrozumieć, kim byli naprawdę.