5 Brygada Wileńska AK na Pomorzu, Warmii i Mazurach 1945-1947 - Tomasz Łabuszewski

Książka rzeszowskiej serii oddziałowej. Jej celem jest odtworzenie historii Rzeszowskiego Okręgu Narodowej Organizacji Wojskowej - Narodowego Zjednoczenia Wojskowego w latach 1944-1947. Wiosną 1946 r., obejmował on swą działalnością północną część ówczesnego województwa rzeszowskiego oraz fragmenty województw lubelskiego i kieleckiego.

3. Wileńska Brygada NZW, działająca na Białostocczyźnie w latach 1945-1946, miała kontynuować tradycje walk 3. Wileńskiej Brygady AK z okresu 1943-1944, zaś II szwadron 5. Wileńskiej Brygady AK z 1945 roku była etapem przejściowym pomiędzy obiema strukturami.

Książka opisująca życie rodziny wileńskiej w okresie międzywojennym i okupacyjnym, nawiązująca do ówczesnych wydarzeń historycznych. Autor odnosi się także do wielu faktów z dziejów miasta sprzed pierwszej wojny światowej, ze szczególnym uwzględnieniem Antokola i sąsiadujących z nim dzielnic, miejsc dobrze mu znanych z lat młodzieńczych.

Autor opisuje również swą służbę wojskową w Wojsku Polskim, między innymi w Bieszczadach, w jednostkach działających w rejonie Sanoka i Leska, gdzie był świadkiem tragedii mieszkańców tej ziemi.

Książka jest cennym przyczynkiem do pokazania losów Kresowiaków.

"Akcja pod Majerańcami była pierwsza większą potyczką 1. Wileńskiej Brygady AK ,,Juranda”. Została przeprowadzona 1 marca 1944 roku i podjęta była w celu zlikwidowania groźnej, dobrze uzbrojonej bandy rabunkowej, składającej się w większości z sowieckich kryminalistów, dowodzonych przez znanego z okrucieństwa i bezwzględności “Borodkę”

Publikacja w popularnej formie ukazuje mozaikę funkcjonujących w województwie śląskim organizacji niepodległościowych, wpisanych w skomplikowany kontekst polityczny i społeczny lat 1945-1948. Prezentuje i wyjaśnia ideologię, strategię oraz taktykę przyjętą przez poszczególne odłamy podziemia antykomunistycznego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim.
Przedstawia organizacje konspiracyjne oraz ich żołnierzy i uczestników w sposób jak najbardziej rzetelny, pozwalający czytelnikom na samodzielne szukanie odpowiedzi na pytania o przyczyny zaangażowania żołnierzy podziemia, postawy ideowe, cele prowadzonej walki i nadzieje na ich realizację. Obrazuje także cenę, jaką przyszło płacić schwytanym członkom organizacji niepodległościowych za działalność wymierzoną przeciwko komunistycznemu państwu: brutalne przesłuchania i zakłamane procesy sądowe. Wyjaśnia wreszcie, w jaki sposób aparat bezpieczeństwa, wykorzystując agentów i informatorów (niejednokrotnie rekrutujących się spośród złamanych podczas przesłuchań uczestników podziemia) i rozgrywając mniej lub bardziej wyrafinowane prowokacje, sprawnie zlikwidował większość formacji konspiracyjnych.

Album ukazuje losy żołnierzy formacji niepodległościowych działających po lipcu 1944 r. na Białostocczyźnie (AK-AKO-WiN oraz NOW-NSZ-NZW) za pomocą fotografii zachowanych w Archiwum IPN. Podzielony jest na dwie zasadnicze części. Pierwsza – „My jesteśmy z miast i wiosek polskich” – ukazuje podziemie niepodległościowe na Białostocczyźnie przez pryzmat poszczególnych organizacji i oddziałów. Część druga – „Między bohaterstwem a zdradą” – poświęcona jest losom wybranych żołnierzy podziemia. Obie części zawierają bogatą ikonografię uzupełnioną informacją historyczną – najczęściej w postaci biogramów. Całość poprzedzona jest wstępem, w którym scharakteryzowano organizacje niepodległościowe na Białostocczyźnie w latach 1944-1957.

Dzieje Brygady Świętokrzyskiej nie są w Polsce tematem nieznanym. Niemniej jednak z pobytem tej formacji na ziemiach czeskich - przez niemal połowę czasu jej funkcjonowania - wciąż wiąże się wiele białych plam. [...] Książka niniejsza powstała z myślą o czeskim czytelniku, aby przybliżyć mu, czym była Brygada Świętokrzyska, w jakich okolicznościach znalazła się na czeskim terytorium i jak rozwijały się jej stosunki z czeską ludnością. Dotychczas dominował bowiem jednostronny przekaz. [...] W czeskich archiwach zachowało się stosunkowo dużo materiałów o brygadzie, czego dowodem będzie niniejsza książka. Nie mniej ważnym jej celem jest zaprezentowanie spojrzenia czeskiego historyka na Brygadę Świętokrzyską, nieobciążonego nieraz bardzo emocjonalnym zaangażowaniem w spór o rolę tej formacji. Być może ta perspektywa będzie przydatna dla polskiego czytelnika.

Książka ukazuje losy najsilniejszej struktury konspiracji antykomunistycznej – Obszaru Centralnego Zrzeszenia WiN. W jego dziejach jak w soczewce skumulowały się wszystkie problemy konspiracji nurtu poakowskiego. Kryzys dowództwa, brak jednolitej, spójnej koncepcji prowadzenia działalności niepodległościowej, faktyczna dobrowolna utrata kontroli nad strukturami terenowymi. Historia Zrzeszenia jawi się w publikacji jako historia koncepcji organizacyjnej wewnętrznie sprzecznej, która w Obszarze Centralnym nigdy nie doczekała się pełnej realizacji.

Książka przybliża mało znaną, a największą ”w wyzwolonej Polsce” zbrodnię komunistyczną z lipca 1945 roku, nazywaną Obławą Augustowską. Czyni to poprzez losy 27 młodych kobiet – ofiar Obławy.

Autorka szukała ich śladów, jeżdżąc po wioskach i miasteczkach północno-wschodniej Polski, a także w archiwaliach IPN w Białymstoku. Powstały dokumentalne reportaże historyczne, które uświadamiają, że w tej zupełnie niewyjaśnionej do dziś powojennej tragedii przepadli bez wieści nie tylko mężczyźni, ale także kobiety. I to piękne, młode, odważne. Były w konspiracji sanitariuszkami, łączniczkami, obsługiwały skrzynki kontaktowe, roznosiły rozkazy, korespondencję, ulotki, a nawet broń i amunicję. Prowadziły też tajne nauczanie i często walczyły z bronią w ręku. Wiele kobiet z Suwalszczyzny wspierało również podziemie niepodległościowe przygotowując żołnierzom leki z puszczańskich ziół, tkając z lnu płótno na opatrunki, bandaże i koszule, nie mówiąc o pomocy w ukrywaniu partyzantów, czy ich aprowizacji.

Pierwsza – nie licząc jednego opracowania z lat osiemdziesiątych – publikacja całościowo opisująca historię Narodowych Sił Zbrojnych, a przy tym niezwykle ciekawa książka, która odsłania zapomnianą kartę polskiej historii i jednocześnie ją odkłamuje. Młody autor książki, Michał Gniadek-Zieliński, podczas pisania korzystał z pomocy merytorycznej Leszka Żebrowskiego, uznanego autorytetu w dziedzinie Narodowych Sił Zbrojnych.

Było ich ok. 100 tys., tworzyli jedną z trzech największych organizacji wojskowych w okupowanej Polsce podczas II Wojny Światowej, chcieli budować Wielką Polskę od Zbrucza na wschodzie po Odrę na zachodzie, walczyli na równi z Niemcami i Sowietami, dokonali szeregu spektakularnych akcji bojowych, bili się w Powstaniu Warszawskim i Akcji „Burza”, część z nich wymaszerowała na Zachód w obliczu inwazji sowieckiej wyzwalając po drodze obóz koncentracyjny, ci którzy pozostali w Polsce byli zaciekle tępieni przez stalinowski reżim. O kim mowa? Oczywiście o Narodowych Siłach Zbrojnych. (…)

Książka ukazuje nieznane większości współczesnych Polaków, a zwłaszcza młodemu pokoleniu, tragiczne dzieje ludności polskiej na Wileńszczyźnie w latach II wojny światowej. Na podstawie źródeł, dokumentów, meldunków wywiadowczych Okręgu Wileńskiego Armii Krajowej Delegatury Rządu na Kraj oraz zachowanych dokumentów niemieckich z czasów wojny i zagłady Autor pokazuje udział litewskich formacji policyjnych w masowych egzekucjach, głównie w podwileńskich Ponarach, ale również w innych miejscowościach na Wileńszczyźnie. 

24 lutego dowódca białostockich oddziałów ppor. Lucjan Minkiewicz "Wiktor" wyjechał na Wybrzeże, gdzie w lokalu w Gdańsku-Oliwie spotkał się z mjr. Szendzielarzem. Celem spotkania było uzgodnienie dalszego planu działalności bojowej oddziału "Wiktora". "Łupaszka" najprawdopodobniej potwierdził wtedy swoje ogólne dyrektywy, oparte na rozkazach Komendy Okręgu: walka jako samoobrona, likwidacja konfidentów, zyskiwanie poparcia terenu poprzez uderzenia w sieć komunistyczną, nierozszerzanie stanu oddziału - miał on stanowić tylko kadrę dla przyszłej mobilizacji.

"Trójkąt bieszczadzki" to historyczno-antropologiczna monografia stosunków polsko-ukraińskich w powiecie leskim w latach 1944-1947, zawierająca niepublikowane dotąd fotografie, dokumenty, archiwalia i relacje. Autor stosując nowatorską metodę badawczą, rozprawia się z mitami narosłymi wokół konfliktu w Bieszczadach. Bezkompromisowo demaskuje zbrodnie UPA i wojska polskiego na ludności cywilnej. Dociekliwość Autora, drobiazgowe przedstawienie poszczególnych, zdarzeń, składających się na konfrontację stron konfliktu (napady, pacyfikacje, mordy, potyczki) pozwala mu zejść poniżej wiedzy zrutynizowanej i obecnej w powszechnej świadomości, po to by dotrzeć do warstwy sterującej lub odpowiadającej za ich przyczynę i przebieg. Książka ta pokazuje spiralę przemocy, zbrodnie ,,panów wojny", strach i bezsilność ludności cywilnej, rozpad lokalnej, tworzonej przez setki lat sieci relacji międzyludzkich.