Tradycje, obyczaje, małe ojczyzny

Białoruś najpierw polska, potem sowiecka, jeszcze później niemiecka, a na końcu znowu sowiecka. Podeptana, zdruzgotana, wyjałowiona, zgorzkniała. A mimo to, dla kilkuletniego Alika, zmuszonego wraz z rodzicami w 1957 roku, do wyjazdu do nieznanej, komunistycznej Polski, najcudniejsze miejsce we wszechświecie. Gdzie wszystko jest inne, wyjątkowe, lepsze – ludzie, krajobrazy, język, smaki, zapachy.

Karpaty Wschodnie, dziś leżące głównie na terytorium Ukrainy i Rumunii, w niewielkim tylko stopniu przynależą do Polski. Jednak przez lata ich związek z polską kulturą nie budził wątpliwości. Rozsławił je Oskar Kolberg, stworzył wokół nich literacką legendę Stanisław Vincenz. Przez lata praktycznie niedostępne dla turystów z Polski, od dwóch dekad zyskują ponownie na popularności. Choć dziś sława takich miejscowości letniskowych jak Kosów Huculski czy Jaremcze jest tylko wspomnieniem, to w dwudziestoleciu międzywojennym konkurowały one śmiało z Zakopanem lub Krynicą. Pierwszy był ulubionym miejscem lwowskiej bohemy, drugi zachwycał komfortem hoteli i pensjonatów.

Album tworzy zbiór przedwojennych fotografii Karpat Wschodnich znajdujących się w granicach II Rzeczypospolitej. Wśród nich czytelnicy mogą zobaczyć charakterystyczne letnie i zimowe krajobrazy regionu: m.in. Bieszczady, Gorgany, Czarnohorę, Beskid Huculski. Autor w interesujący sposób opisuje także etnografię Karpat Wschodnich: życie codzienne Łemków, Bojków, Hucułów (stroje, zajęcia ze szczególnym uwzględnieniem pasterstwa, muzykę i taniec, zwyczaje, wyroby sztuki ludowej, architekturę drewnianą sakralną i świecką).

Dwudziestolecie międzywojenne to ważny okres w historii Poznania, który z miasta zamkniętego w murach pruskiej twierdzy przekształca się w nowoczesną metropolię. Otwarcie w 1919 r. Uniwersytetu Poznańskiego powoduje napływ uczonych z innych regionów Polski. W krótkim czasie Poznań staje się ważnym ośrodkiem akademickim, a także artystycznym i kulturalnym. Coroczna edycja Targu Poznańskiego (od 1921 r.), a od 1925 r. Międzynarodowych Targów Poznańskich powoduje, że miasto zajmuje ważna pozycję na gospodarczej mapie Polski, umacnia ją organizacja w 1929 r. Powszechnej Wystawy Krajowej. Lata 20. przynoszą intensywny rozwój przestrzenny, Poznań się buduje i rozbudowuje, przybywa nowych domów, szkół, fabryk, obiektów użyteczności publicznej. I o tym jest ten album. O mieście, które się zmienia. I o tym, jak się zmienia.

Przez sto lat mistrzowie obiektywu, a także amatorzy utrwalali na kliszach obraz miasta i życie jego mieszkańców. Dzięki zdjęciom, nierzadko w cudowny sposób ocalonym przed zniszczeniem wojennym, możemy powrócić do obrazów miasta, które na zawsze zniknęło z powierzchni ziemi, aby odrodzić się jak feniks z popiołów – jednakże już całkowicie odmienione.

Zapraszamy na gwarny Rynek Główny, na ulice, gdzie dorożki mijały się z automobilami, i do żydowskiego Kazimierza, którego dzisiaj już nie ma. Zapraszamy na uroczystości patriotyczne uświetnione paradami wojskowymi, harce Lajkonika czy barwne obchody Dni Krakowa. Znużonym proponujemy spacer po Plantach. Taki Kraków – pełen życia, a zarazem bogaty w historyczne pamiątki – utrwalono na prezentowanych w albumie fotografiach.

Przedwojenny Kazimierz był wyjątkową dzielnicą Krakowa. Na początku stanowił samodzielne miasto, w którym obok siebie mieszkali przedstawiciele dwóch religii i dwóch narodów: Polacy i Żydzi. Obok siebie stały kościoły i synagogi, na targach handlował i stary Żyd, i krakowska przekupka, w żydowskich sklepach kupowali Polacy, a w polskich Żydzi. I choć czasem dochodziło do mniejszych lub większych niesnasek, życie toczyło się zwyczajnym rytmem, wyznaczanym pracą, odpoczynkiem i odrębnymi nakazami religijnymi. Ten album zabiera nas w czasy przedwojennego Kazimierza. Zdjęcia pochodzące ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa oraz Narodowego Archiwum Cyfrowego pokazują jego zabytki, a także codzienne życie mieszkających tam Żydów i chrześcijan. Widzimy ich jak pracują, robią zakupy, spacerują, modlą się i świętują.