PRL

„To nie jest jeszcze jedna książka o agentach! To opowieść o konsekwencjach ich dawnych uwikłań i roli jaką odegrali w budowie postkomunizmu. To także próba odpowiedzi na fundamentalne pytania: kto nie pozwolił im się przyznać i dlaczego antykomunizm jest w Polsce sierotą?”.

Sławomir Cenckiewicz

Lektura słownika to niesamowita podróż w przeszłość słusznie minioną. Hasła nie są suche i lakoniczne. Autor rozbudował je, ubarwił wspomnieniami i anegdotami.

Słownik to zwierciadło codziennego życia PRL, które zostało utrwalone w języku.

„Tragikomiczne jest to, że dygnitarze partyjni kończyli edukację na bardzo niskim szczeblu. Tak było z Bierutem, który dwukrotnie próbował bezskutecznie sforsować niepoddającą się przeszkodę w postaci 5. klasy szkoły podstawowej. Szef Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego S. Radkiewicz ukończył jedynie 3 takie klasy” (fragment książki).

Książka składa się, poza wstępem i zakończeniem, z sześciu rozdziałów. Pierwszy z nich został poświęcony charakterystyce stosunku Wielkopolan do najważniejszych wydarzeń społeczno-politycznych w latach 1956?1970. Przypomniano pokrótce wydarzenia największego masowego protestu w czerwcu 1956 r., a także inne formy protestu obywateli Wielkopolski sprzeciwiających się działaniom polskich władz komunistycznych podejmowanych m.in. podczas głosowań do sejmu i rad narodowych.

W pozostałych rozdziałach podjęto próbę scharakteryzowania różnych form przeciwstawiania się komunistom w wybranych środowiskach: akademickim, harcerskim, prawniczym, kombatanckim oraz poznańskiego Kościoła katolickiego.

Najbardziej antykomunistyczna, konserwatywna i reakcyjna z moich książek! Historia w trzech ulubionych przeze mnie odsłonach: dziejów Ludowego Wojska (nie)Polskiego, rewizji obowiązujących interpretacji losów Polski i tragedii Kościoła katolickiego w epoce Soborze Watykańskiego II. Nowe teksty spotykają się ze starymi, które zyskały walor nowości, bo przecież historia się nigdy nie starzeje. Ta opowieść jest na przekór prawie wszystkim, bo jest polemiczna i podąża za mackiewiczowską definicją prawdy, która "niczego nie zmienia i niczego nie przeinacza. Kto zabił muchę, ten zabił. Kto zabił człowieka, ten zabił. Jest idealnie obojętna, bo idealnie obiektywna".

Artykuły zawarte w zbiorze tworzą trzy grupy tematyczne: tragiczne losy ludzi przesiedlonych z Kresów na ziemie zachodnie i ich dawnych mieszkańców, opowieści o bohaterskich żołnierzach z AK, walczących z hitlerowskim okupantem, oraz sylwetki żołnierzy wyklętych, którzy stanęli do nierównego boju z sowieckimi "oswobodzicielami".

Publikacja ukazuje przestępcze działania Służby Bezpieczeństwa i jej agentury oraz Milicji Obywatelskiej podejmowane w latach 1976?1988 wobec osób zaangażowanych w ruch pątniczy oraz nieugiętą postawę przytłaczającej większości uczestników pielgrzymek na Jasną Górę, zarówno duchownych, jak i świeckich.

Książka niniejsza jest efektem studiów nad polską emigracją polityczną oraz działaniami władz PRL wobec wychodźstwa. Zamieszczone w tym tomie teksty podzielone zostały na cztery tematyczne grupy: „Wrogowie” Polski, Uciekinierzy, Wcielenia Cata i Jutrzenka wolności. Ich bohaterami są postaci powszechnie znane, ale także osoby szerzej nieznane, niemal całkowicie zapomniane.

Morskie Oko, Dolina Pięciu Stawów, Giewont, Krupówki – cudowne widoki, czyste powietrze – Zakopane. Kto by pomyślał, że w nie tak przecież odległych czasach PRL miejscowość ta posiadała coś, czym nie mogło się pochwalić żadne inne miasto Polski – Ośrodek Wypoczynkowy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wybudowany w Dolinie Syrokiej Wody stanowił ostoję dla zszarganych nerwów kolejnych ministrów, generałów, konsulów a nawet premierów, którzy odpoczywali wśród dzikiej natury Tatrzańskiego Parku Narodowego otoczeni luksusem i splendorem nienagannie urządzonych wnętrz. Ośrodek Zero, bo tak był nazywany w wąskim kręgu wtajemniczonych, i jego kierownik Zdzisław Groch, byli świadkami wielu wydarzeń, które nie mogły ujrzeć światła dziennego. To, co działo się w ośrodku, na zawsze w nim zostawało.

Rok 1958, z którego codzienne zapiski prymasa Stefana Wyszyńskiego trafiają właśnie do rąk czytelników, stanowił w Polsce przełom między krótkotrwałą odwilżą popaździernikową a powrotem do sprawdzonych metod ofensywy ideologii i władzy komunistycznej.

Rok ten przynosił kolejne, definitywne już rozczarowania niespełnionymi obietnicami partii, która koniunkturalnie „normalizowała” stosunki z Kościołem, gdy potrzebowała poparcia społecznego, by szybko się potem wycofywać. Prymas Wyszyński, biorący odpowiedzialność za negocjacje i ustalenia podejmowane z władzami w imieniu Kościoła, a w gruncie rzeczy w imieniu narodu, od początku zdawał sobie sprawę z tego, że ustępstwa aparatu rządzącego wobec Kościoła mają charakter tymczasowy. O przyszłej antykościelnej ofensywie władz wiedział już wcześniej, o czym świadczą m.in. jego zapiski z 1957 r. czy wystąpienia na forum Komisji Głównej Episkopatu. W 1958 r. widział już wyraźnie, że porozumienie z grudnia 1956 r., zawarte po dojściu Gomułki do władzy, jest coraz bardziej lekceważone przez komunistów, a partia przechodzi do kontrataku.

Tom ósmy Pro memoria obrazuje – z perspektywy prymasa Wyszyńskiego – sytuację Kościoła w PRL w okresie narastającego napięcia w obrębie stosunków wyznaniowych.

Zapiski prymasa, rejestrujące prawny i faktyczny status Kościoła, uwarunkowania jego działalności, codzienność życia duchowieństwa, inteligencji polskiej i przeciętnych ludzi, stanowią cenne świadectwo epoki oraz nieobojętny dla dyskursu historiograficznego głos w sprawie okresu gomułkowskiego, który nierzadko bywa idealizowany i „rozgrzeszany”. Władysław Gomułka walczył z Kościołem, ponieważ postrzegał go jako wroga ideologicznego i politycznego. Stosował przede wszystkim metody administracyjne, choć nie tylko. Zmierzał do faktycznej eliminacji przejawów religijności z przestrzeni publiczno-prawnej. W realizacji tego zadania znaczącą rolę odegrała centralna i terenowa administracja wyznaniowa państwa, stanowiąca narzędzie władz partyjno-rządowych w ograniczaniu działalności Kościoła. Podsumowując rok 1961, prymas Wyszyński stwierdził, że dla Kościoła był to czas pełen udręk.

Tom Stefan Wyszyński wobec opozycji i oporu społecznego 1945-1981 podejmuje ważne, do tej pory nieprzebadane zagadnienie stosunku księdza, biskupa, a następnie prymasa Stefana Wyszyńskiego do opozycji i wszelkich przejawów oporu społecznego. W tomie znalazły się artykuły kilkunastu historyków, politologów, dziennikarzy i teologów podejmujących tytułowe zagadnienie przy pomocy różnych aparatów badawczych. Autorzy tomu przebadali zagadnienie stosunku Stefana Wyszyńskiego do oporu społecznego w kompleksowy sposób, gdyż znajdują się w nim rozważania nie tylko na temat jego nauczania, ale również praktycznego działania, szczególnie w okresie pełnienia funkcji Prymasa Polski.

Drugi tom „trylogii” Sławomira Cenckiewicza.

Kiszczak, Czempiński, Petelicki, Michnik, Iwulski, Jaruzelski, Gawor, Mazowiecki, Lichocki, Komorowski, Tobiasz, Kuroń, Dukaczewski, Sienkiewicz, Tusk… A także nielegałowie, porywanie dzieci przez służby PRL, spisek w Magdalence, lustracja Trybunału Konstytucyjnego, przewerbowanie SB do CIA, FOZZ, WSI, UOP, „afera marszałkowa”, przejmowanie spadków, bezpieka w urzędzie Miasta st. Warszawy, genderyzm historyczny…

Publikacja w popularnej formie ukazuje mozaikę funkcjonujących w województwie śląskim organizacji niepodległościowych, wpisanych w skomplikowany kontekst polityczny i społeczny lat 1945-1948. Prezentuje i wyjaśnia ideologię, strategię oraz taktykę przyjętą przez poszczególne odłamy podziemia antykomunistycznego na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim.
Przedstawia organizacje konspiracyjne oraz ich żołnierzy i uczestników w sposób jak najbardziej rzetelny, pozwalający czytelnikom na samodzielne szukanie odpowiedzi na pytania o przyczyny zaangażowania żołnierzy podziemia, postawy ideowe, cele prowadzonej walki i nadzieje na ich realizację. Obrazuje także cenę, jaką przyszło płacić schwytanym członkom organizacji niepodległościowych za działalność wymierzoną przeciwko komunistycznemu państwu: brutalne przesłuchania i zakłamane procesy sądowe. Wyjaśnia wreszcie, w jaki sposób aparat bezpieczeństwa, wykorzystując agentów i informatorów (niejednokrotnie rekrutujących się spośród złamanych podczas przesłuchań uczestników podziemia) i rozgrywając mniej lub bardziej wyrafinowane prowokacje, sprawnie zlikwidował większość formacji konspiracyjnych.

Celem książki jest odpowiedź na pytania: jakie były założenia komunistycznych władz w Polsce wobec repatriacji i reemigracji, a jaka de facto była linia polityczna Francji wobec reemigracji górników, rolników i robotników przemysłowych? Na jakim szczeblu władzy podejmowano nad Sekwaną decyzje dotyczące powrotu Polaków do ojczyzny? Czy Francja zmieniła stanowisko wobec polityki reemigracyjnej dopiero po opadnięciu żelaznej kurtyny? Istotne było również ujawnienie opinii Polonii francuskiej na temat reemigracji oraz argumentów za powrotem, którymi posługiwały się organizacje polonijne we Francji.

Autor jest niewątpliwie najpoważniejszym autorytetem w badaniu dziejów zakonów w Polsce po II wojnie światowej. Jego praca zasługuje na miano kompendium, bez którego nie będzie się mógł obyć nikt, kto zechce pisać o czasach powojennych w Polsce.