Książki o Kresach Wschodnich i Galicji

Prezentowany tom zawiera 46 relacji, w tym 20 spisanych w języku żydowskim, dotyczących osobistych przeżyć i obserwacji w latach okupacji sowieckiej i w pierwszych miesiącach okupacji niemieckiej.

Prawie wszystkie relacje pochodzą od uchodźców z centralnej Polski i zostały spisane w Warszawie na przełomie 1941 i 1942 roku, po ich powrocie z Kresów.

„Atlas Kresów” zawiera mapy dawnych wschodnich terenów Rzeczypospolitej – 33 arkusze mapy WIG w skali 1:300000 z lat 30. XX w., a także trzy mapy dużych miast (Wilno, Grodno, Lwów), z dokładnymi opisami, uzupełniającymi i porządkującymi obraz kartograficzny. Dzieło zmapowania niemal wszystkich znanych obiektów, składających się na jedyną w swoim rodzaju siatkę pomników kultury polskiej na dawnych wschodnich terenach Rzeczpospolitej, zarówno istniejących, jak i nieistniejących: pałaców, dworów, kościołów, cmentarzy, mauzoleów rodzinnych, łącznie blisko 3 tys. obiektów, oparto o szeroką kwerendę, przeprowadzoną zarówno w informatorach historycznych (m.in. „Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego...”, schematyzmy, dawne przewodniki), jak i współczesnych rejestrach i opisach zabytków. Treść atlasu wzbogacają ilustracje, anegdoty i cytaty."

Drewniana architektura cerkiewna Wschodniej Galicji jest zjawiskiem, które nie ma sobie równych w skali Europy.

Różnorodność typów i bogactwo form wprawia w zdumienie każdego, kto zapozna się z tym tematem. Szczególnie zachwycają się nim przybysze z krajów, gdzie buduje się z kamienia, a drewno służy głównie jako opał. Zachwycają, a jednocześnie dziwią, że można budować takie cuda, z tak nietrwałego materiału.

Rzeczywiście, pożary były plagą dziesiątkującą drewnianą architekturę sakralną, ale mimo to, do początku XX w. dotrwały setki przepięknych cerkwi, z których najstarsze sięgały początku XVI w. Później na cerkwie drewniane spadły inne nieszczęścia. Wiele bezcennych budowli rozebrano w związku z budową nowych – murowanych. Obie wojny światowe również zebrały swoje żniwo. Ciężki czas nastał, gdy tereny Galicji znalazły się pod panowaniem sowieckim. Znów najwyższej klasy świątynie rozpadały się pozbawione opieki lub były rozbierane.

W albumie zaprezentowano również niemniej fascynujące cerkwie murowane, od tych najstarszych z XIII–XIV w., po budowle dwudziestowieczne. Ten niezwykły świat galicyjskich cerkwi został utrwalony na fotografiach z okresu od ostatniej ćwierci XIX w., po koniec czwartej dekady XX w. Wiele z tych zdjęć przepadło lub znajduje się w nieznanych nam miejscach, jednak sporą ich część zebrał Paweł Kusal, znany kolekcjoner z Leska, który od wielu lat, z wielkim zaangażowaniem gromadzi ten bezcenny zbiór. Dzięki jego pasji możemy przedstawić świat, który w dużej mierze jest już bezpowrotnie utracony – świat drewnianych cerkwi Galicji Wschodniej.

Historia Białorusinów Podlasia przedstawia dzieje odłamu narodu białoruskiego, poczynając od czasów, kiedy nie było jeszcze ani imienia Białorusini, ani nazwy Podlasie. Jednakże Białorusini to tylko uściślające określenie odwiecznych mieszkańców tych ziem, Rusinów. Również ziemie w przyszłości nazwane Podlasiem od wieków stanowiły pewną całość ? jako ziemia brzeska, a potem ziemia brzesko-drohicka.

„Książka Michała Pszczółkowskiego jest pierwszym opracowaniem dającym całościowy, zbiorczy obraz architektury polskiej w dwudziestoleciu międzywojennym na obszarze wszystkich województw tworzących Kresy Wschodnie II Rzeczypospolitej. Syntetyczność i kompleksowość ujęcia, prezentacja umiejętnie dobranego i bogatego zestawu reprezentatywnie wybranych obiektów oraz wyczerpujące wykorzystanie literatury przedmiotu i źródeł drukowanych, stanowią o wysokich walorach opracowania”.

Książka jest wędrówką po wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Podróż zaczyna się na Wileńszczyźnie i wiedzie przez Polesie, Wołyń, Ziemię Lwowską, Huculszczyznę by zakończyć się na Podolu w Okopach Świętej Trójcy. Album jest podróżą w czasie, jest podróżą po Kresach w mistrzowski sposób sfotografowanych w latach 1920 - 1939. Zdjęcia mają unikatowy charakter, w większości nie były nigdy publikowane. Są one wyrazem najwyższych osiągnięć fotografii krajobrazowej. Henryk Poddębski posiadał niezwykły talent wydobywania uroku i charakteru miejsc, które fotografował. Szczególnym kunsztem odznaczają się panoramy miast. Piękne widoki Wilna czy Lwowa, ale i małych miasteczek, takich jak Krzemieniec, Brzeżany albo Poczajów, pozostają na trwałe w pamięci.

Miasto nad Pełtwią, mimo konsekwencji I wojny światowej i wielkiego kryzysu gospodarczego z 1929 roku, prężnie i dynamicznie się rozwijało, stawiając na modernizację i kreatywność. Wyróżniało się jako siedziba cenionej Politechniki Lwowskiej - "kuźni architektury" i ważnego ośrodka kształcenia inżynierów, konstruktorów i planistów. Działający w mieście twórcy interesowali się koncepcjami innych modernistów w Europie i - przede wszystkim w Stanach Zjednoczonych, co nie oznaczało ich bezrefleksyjnego naśladownictwa.

Przedwojenny Lwów inspirował i zajmował istotne miejsce na mapie nie tylko II Rzeczypospolitej, ale także całej "Nowej Europy". Zrealizowano tu wiele wybitnych dzieł modernizmu, które wyznaczały nowe kierunki rozwoju miasta. Architektoniczna nowoczesność stała się częścią lwowskiego genius loci, dawała nowy impuls i co najważniejsze, nie była skierowana przeciw tradycji miasta o wielowiekowej i wielonarodowej historii.

Lwów jako jedno z najważniejszych miast Austro-Węgier i II Rzeczpospolitej doczekał się wielu opracowań historycznych, a także szczegółowych rozpraw na temat niektórych instytucji miejskich związanych z gospodarką komunalną. Tyle szczęścia nie miały natomiast lwowskie tramwaje. Niniejsza publikacja jest pierwszą tak obszerną próbą uporządkowania historii tego środka transportu, który na stałe wpisał się w krajobraz miasta.

Publikacja zawiera bogaty opis różnych aspektów działalności lwowskich przewoźników tramwajowych – od spraw organizacyjnych poprzez zagadnienia eksploatacyjne, handlowe, techniczne i personalne. Autorzy zwracają uwagę na to, że tramwaje lwowskie zajmowały szczególne miejsce w życiu codziennym mieszkańców miasta, trafiły także na karty dzieł literackich. W książce znalazły się anegdoty, sentymentalne wspomnienia związane z tramwajami oraz liczne ilustracje i cytaty z unikatowych źródeł, które oddają atmosferę Lwowa schyłku XIX wieku i pierwszej połowy XX wieku.

Album pokazuje wszystkie ważniejsze zamki na dawnych Kresach, z czego czterdzieści cztery na Ukrainie, po siedem na Litwie i Białorusi oraz jeden na Słowacji. Prawie 40% zamków doczekało się tu swych malarskich rekonstrukcji, podnoszących w znaczący sposób wartość albumu.