I wojna światowa

Autor, korzystając z własnych badań źródłowych i najnowszej literatury przedmiotu, przedstawia dzieje polityczne, społeczne, gospodarcze, religijne i kulturowe diaspory Żydów w Polsce i Rosji od XVIII do początków XXI wieku. Ukazuje rozkwit kultury i autonomii żydowskiej w XVIII wieku, kiedy ziemie Rzeczpospolitej Obojga Narodów były największym centrum żydowskiego świata; trudny proces asymilacji ludności żydowskiej w XIX wieku na ziemiach porozbiorowych, następnie w „najkrótszym stuleciu” – czasie I wojny światowej, międzywojniu oraz zaniku diaspory w czasie II wojny światowej. Przedstawia politykę regulującą kwestię ludności żydowskiej oraz rozmaite reakcje Żydów – ideologie, nurty społeczne, organizacje. Prezentuje także ożywienie tradycji i kultury żydowskiej, a także debaty na temat Żydów w Polsce, na Litwie, Ukrainie, Białorusi i Rosji po 1989 roku.

O polskiej V Dywizji Syberyjskiej wiadomo niewiele. Utworzona we wschodniej Rosji, która w 1918 roku była areną zmagań militarnych bolszewików, wojsk białych, oddziałów czeskich, polskich... zgromadziła 11 tysięcy żołnierzy. Tytułowy ochotnik – Stanisław Bohdanowicz daje wyjątkowo cenne świadectwo działalności tej formacji. Autor, choć jako szeregowiec nie mógł wnikliwie obserwować działań dowództwa, przekazał prawdziwy obraz warunków, w jakich powstawała Dywizja, losy żołnierzy, a także czas, kiedy w Rosji rodził się bolszewizm.

Okopy I wojny światowej. Sam środek rozdzierającego dramatu. Świadectwo ceny, jaka została zapłacona za odrodzenie Polski w 1918 roku. Ksiądz Józef Panaś jako kapłan i uczestnik walk towarzyszył żołnierzom Legionów w ich męstwie, strachu i umieraniu.

W kronice ks. Adama Włosińskiego z perspektywy małej parafii na Ponidziu przedstawione zosta­ło codzienne życie na kieleckiej prowincji, nagle przerwane dramatycznymi wydarzeniami z okresu I wojny światowej. Wartość tych zapisków polega więc nie tylko na tym, że doskonale pokazuje atmosferę polskiej wsi z początku XX wieku, ale też pozwala zajrzeć za kurtynę przełomowych momentów historii świata. Wydarzenia, fakty znane z dokumentacji oficjalnej byłyby często niepełne, gdyby nie szczegółowe opisy osób biorących w nich udział. Czytelnik może przez wspomnienia ks. Włosińskiego poznać losy osób cywilnych na terenie przyfrontowym nad Nidą i wszelkie zjawiska będące następstwem wojny: głód, choroby, śmierć. Naturalistyczne niekiedy opisy zjawisk i sytuacji z pewnością pobudzą do refleksji nad ogromem wojennych zniszczeń i wielkością ofiary, którą ponieśli zwykli ludzie u progu niepodległości naszej ojczyzny. Lektura tego typu dokumentów z dawnych lat jest nie tylko ważnym sposobem prowadzenia badań dla naukowców, ale też atrakcyjną formą poszerzenia wiedzy dla wszystkich, którzy interesują się historią. Stanowi również cenne źródło poznawcze związane z historią regionu i wpisuje się w działania doty­czące budowania tożsamości lokalnej, tzw. małych ojczyzn.