I wojna światowa

Autorzy w 9. tomie dokumentów operacyjnych do wojny 1920 r. analizują genezę wojny, podkreślając, że Rosja sowiecka pozostała w swojej polityce kontynuatorem imperialnej carskiej Rosji. Uświadamiają celowość i dalekosiężność programu Józefa Piłsudskiego – stworzenie federacji krajów Europy Wschodniej zagrożonych sowieckim imperializmem.

Dzieje żołnierskich nekropolii powstałych podczas kampanii wołyńskiej (1915-1916) Legionów Polskich, która zajmuje szczególne miejsce w legionowej epopei. Relacja o krwawych walkach toczonych w miejscach, których symbolem stała się Kostiuchnówka, na trwałe zapisana w panteonie żołnierskiej chwały, o polowych cmentarzach powstających w pobliżu okopów i pól bitewnych. Na podstawie wspomnień i dzienników uczestników walk autor pokazuje, w jaki sposób legioniści postrzegali walkę, zabijanie i śmierć. To temat dotąd nieobecny w piśmiennictwie militarnym.

Kiedy w styczniu 1916 roku Ententa ewakuowała swoje wojska z Gallipoli, turecki minister Wojny Enver Pasza podjął decyzję o wsparciu armii Państw Centralnych na jednym z europejskich TDW osmańskim kontyngentem wojskowym. Wybór padł na front galicyjski, na który wysłano XV Korpus złożony z dwóch dywizji piechoty (19. i 20.). Po podróży przez Bałkany, Nizinę Węgierską i Karpaty żołnierze tureccy obsadzili odcinek frontu w rejonie Brzeżan. Tam oprócz nieprzyjaciela, przyszło im się zderzyć ze światem całkowicie nieznanym acz fascynującym pod względem kulturowym, językowym, klimatycznym i kulinarnym. W boju żołnierze osmańscy odznaczali się męstwem i wytrwałością, ponosząc jednak znaczne straty na skutek niedostatków wyposażenia i taktyki. Punktem kulminacyjnym ich obecności w Galicji był udział w odparciu rosyjskiej ofensywy letniej 1917 roku, tzw. ofensywy Kiereńskiego. Ostatnie pododdziały XV Korpusu powróciły nad Bosfor we wrześniu 1917 roku.

W tomie znalazły się teksty w większości niepublikowane. Są więc relacje prostych żołnierzy dezerterujących z wojska pruskiego, by formować polskie oddziały strzelców konnych, ułanów, piechoty czy lotników, ich dowódców – w tym gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, spiskowców z tajnych organizacji patriotycznych. Autorzy dodają własne komentarze, opisują atmosferę panującą wówczas w ich domach rodzinnych i dzielnicach.

Tom poświęcony przełomowym wydarzeniom roku 1918, dla uczczenia stulecia polskiej niepodległości i rocznicy wybuchu zwycięskiego powstania wielkopolskiego. Jego pierwsza część przybliża listopadowe wydarzenia związane z falą niemieckiej rewolucji, która otworzyła drogę grudniowemu zrywowi Wielkopolan. Teksty zebrane w drugiej części „Kroniki” omawiają zaangażowanie Polaków – ludzi i rozmaitych struktur – reprezentujących różne wyobrażenia i postawy służące ostatecznie polskiemu zwycięstwu. Część ostatnia rozlicza się z tym, co po powstaniu pozostało, i w jaki sposób była i jest pielęgnowana pamięć o nim.

Wspomnienia porucznika Szczepana Pileckiego i porucznika Bolesława Skąpskiego.

Książka wzbogacona została fotografiami, pochodzącymi głównie ze zbiorów rodzinnych oraz mapami.