Etnografia i kultura

Drewniana architektura cerkiewna Wschodniej Galicji jest zjawiskiem, które nie ma sobie równych w skali Europy.

Różnorodność typów i bogactwo form wprawia w zdumienie każdego, kto zapozna się z tym tematem. Szczególnie zachwycają się nim przybysze z krajów, gdzie buduje się z kamienia, a drewno służy głównie jako opał. Zachwycają, a jednocześnie dziwią, że można budować takie cuda, z tak nietrwałego materiału.

Rzeczywiście, pożary były plagą dziesiątkującą drewnianą architekturę sakralną, ale mimo to, do początku XX w. dotrwały setki przepięknych cerkwi, z których najstarsze sięgały początku XVI w. Później na cerkwie drewniane spadły inne nieszczęścia. Wiele bezcennych budowli rozebrano w związku z budową nowych – murowanych. Obie wojny światowe również zebrały swoje żniwo. Ciężki czas nastał, gdy tereny Galicji znalazły się pod panowaniem sowieckim. Znów najwyższej klasy świątynie rozpadały się pozbawione opieki lub były rozbierane.

W albumie zaprezentowano również niemniej fascynujące cerkwie murowane, od tych najstarszych z XIII–XIV w., po budowle dwudziestowieczne. Ten niezwykły świat galicyjskich cerkwi został utrwalony na fotografiach z okresu od ostatniej ćwierci XIX w., po koniec czwartej dekady XX w. Wiele z tych zdjęć przepadło lub znajduje się w nieznanych nam miejscach, jednak sporą ich część zebrał Paweł Kusal, znany kolekcjoner z Leska, który od wielu lat, z wielkim zaangażowaniem gromadzi ten bezcenny zbiór. Dzięki jego pasji możemy przedstawić świat, który w dużej mierze jest już bezpowrotnie utracony – świat drewnianych cerkwi Galicji Wschodniej.

To książka o pięknie i misterium cerkwi. Zostały w niej zaprezentowane fotografie niemal dwustu obiektów z tej części historycznej eparchii przemyskiej, która po II wojnie światowej znalazła się w granicach Polski oraz kilka świątyń położonych na południowym krańcu diecezji chełmskiej.

Jest to pierwsza część historii gdańskich zakładów fotograficznych, w której opisano życie i twórczość pionierów fotografii pracujących w Gdańsku w latach 1839-1862. Zgromadzone informacje są owocem szczegółowych badań naukowych prowadzonych przez Autora przez ostatnich sześć lat i dotychczas nie były publikowane. Zostały przedstawione w sposób chronologiczny, rok po roku i miesiąc po miesiącu, a całość została osadzona na tle historii polskiej i światowej fotografii. Oprócz szczegółów z życia gdańskich pionierów fotografii, w albumie po raz pierwszy opublikowano najstarsze dagerotypy z zakładów Carla Damme, Eduarda Deplanque i Oskara Weissa, a także pierwsze portrety na papierze z zakładów Eduarda Flottwella i atelier Busse & Dorbritz. Największym atutem tej książki są wysokiej jakości reprodukcje pierwszych fotografii z widokami Gdańska, Malborka, Tczewa i Torunia, z których większośćjest publikowana po raz pierwszy od 150 lat. Prawdziwą ozdobą albumu jest rozkładana, blisko metrowa panorama Gdańska, wykonana przez Eduarda Flottwella jesienią 1853 roku.

Album jest najbardziej kompletnym przeglądem artystów sztuki fotograficznej, którzy zmierzyli się z obrazowaniem Tatr. Ponad 420 fotografów, ponad 160 szczegółowych sylwetek, ponad 400 zdjęć.

Pierwsze fotografie Zakopanego i Kuźnic, pierwsze obrazy przestrzenne z Tatr, pierwsze kolorowe zdjęcia Tatr. Fotografie Tatr ze szklanych negatywów, fotografie Tatr bezpośrednio z odbitek, fotografie Tatr z archiwalnych czasopism. Tatrzańskie zdjęcia nieznanych autorów, tatrzańskie pocztówki, tatrzańskie zdjęcia lotnicze. Czytelnik znajdzie również informacje o wynalazcach fotografii oraz szczegóły techniczne aparatów i materiałów światłoczułych, używanych do fotografowania Tatr od 1859 do 1939 roku.

Ikony to wyjątkowe przedmioty kultu i sztuki. Podlegają własnym regułom i wymagają szczególnego stosunku - zarówno ze strony artysty, jak i odbiorcy. Dla człowieka wierzącego ikona jest obiektem czci, jest święta, bowiem dzięki niej człowiek odnajduje duchową więź z Bogiem i Jego świętymi. Rosyjskie ikony to także specyficzny rodzaj sztuki, przedstawiającej całościowo ujęty, bardzo różnorodny i precyzyjnie zorganizowany świat duchowości. Piszący ikony, wierząc w głęboki sens tego co tworzą, wkładają w tę twórczość-modlitwę całą moc swego talentu i duszy. Pochylając się nad deską, stają się pośrednikami między Ziemią a Niebem, dzięki którym to, co boskie przyjmuje postać ziemską.

Książka ukazuje urzekający i tajemniczy świat ikon. Daje podstawy wiedzy, która przybliży i pozwoli zrozumieć kulturę chrześcijańskiego Wschodu. Niemal 500 barwnych ilustracji, z których wiele wykonano specjalnie do tej publika­cji, stanowi pełny przegląd malarstwa iko­nowego, począwszy od jego źródeł w kul­turze hellenistycznej, przez zabytki pierw­szych wieków chrześcijaństwa, arcydzieła sztuki bizantyńskiej, bałkańskiej i ruskiej, aż po ikony powstające w imperium rosyj­skim jeszcze na początku XX wieku.

 W granicach Rzeczypospolitej Polskiej istnieje dziś 14 metropolii łacińskich, w których skład wchodzi tyleż archidiecezji i 27 diecezji. W każdej z nich znajduje się archikatedra lub katedra, w dwunastu godność kościoła biskupiego dzielona jest z inną świątynią, czyli konkatedrą, a w dwóch wypadkach nawet z dwiema. Liczbę 58 omówionych w tym tomie budowli dopełnia wznosząca się w Warszawie katedra polowa Wojska Polskiego.

Książka jest wędrówką po wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej. Podróż zaczyna się na Wileńszczyźnie i wiedzie przez Polesie, Wołyń, Ziemię Lwowską, Huculszczyznę by zakończyć się na Podolu w Okopach Świętej Trójcy. Album jest podróżą w czasie, jest podróżą po Kresach w mistrzowski sposób sfotografowanych w latach 1920 - 1939. Zdjęcia mają unikatowy charakter, w większości nie były nigdy publikowane. Są one wyrazem najwyższych osiągnięć fotografii krajobrazowej. Henryk Poddębski posiadał niezwykły talent wydobywania uroku i charakteru miejsc, które fotografował. Szczególnym kunsztem odznaczają się panoramy miast. Piękne widoki Wilna czy Lwowa, ale i małych miasteczek, takich jak Krzemieniec, Brzeżany albo Poczajów, pozostają na trwałe w pamięci.

Autorka barwnie opisuje dzieje dwu najważniejszych posiadłości rodu Potockich - Łańcuta i Antonin a pryzmat, przez który oglądamy historię tych miejsc, to myśliwska pasja i zamiłowanie do łowiectwa ich właścicieli - głównie dwóch braci Potockich - Romana, III ordynata łańcuckiego i Józefa, pana na Antoninach. Dowiadujemy się, że łowy to nie tylko styl dawnego trybu życia, ale może przede wszystkim, część dobrze prowadzonej gospodarki leśnej, która w olbrzymich dobrach łańcuckich i antonińskich miała bardzo ważne i znaczące miejsce. Większość zdjęć prezentowanych w książce pochodzi z prywatnych archiwów i kolekcji i po raz pierwszy będzie publikowana, stąd unikatowy wręcz charakter tej pozycji. Ikonografia ta stanowi niebagatelny element - to dzięki niej możemy poczuć atmosferę dawnych dni i przenieść się, jak w wehikule czasu, do epoki sprzed 100 lat.

Książka "Ogrody klasztorne" to od lat najważniejsza pozycja dla wszystkich którzy zajmują się fenomenem kulturowym klasztornego ogrodu, czyli jednego z najważniejszych miejsc średniowiecznego krajobrazu kulturowego. Książką współtworzona jest przez znaną mediewistkę, Régine Pernoud, autorkę wielu dzieł przybliżających i odkłamujących problematykę kultury średniowiecznej oraz Georges Herscher i Jean-Paul Collaert, specjaliści w zakresie problematyki ogrodów od strony ich uprawy, utrzymania i historii, oraz autor fotografii - Henri Gaud.