Dokumenty Kościoła

Ksiądz Aleksander Woźny to kapłan maryjny. W niniejszym tomiku, ojciec Aleksander analizuje ekshortację „Marialis Cultus” Pawła VI, dotyczącą czci Matki Najświętszej. Czyni to podczas pięciu kolejnych nauk, pokazując jak bardzo należy wgłębiać się w treść dokumentu papieskiego, by go dobrze zrozumieć.

Ten wyśmienity katechizm dla dzieci i młodzieży, posiadający imprimatur prymasa Polski, Augusta kard. Hlonda, omawia podstawowe prawdy wiary przekazane w formie pytań i odpowiedzi. Składa się z trzech części kolejno rozprawiających: o wierze na podstawie Składu Apostolskiego, o przykazaniu miłości i dziesięciu przykazaniach oraz o łasce, modlitwie i sakramentach. Ponadto zawiera pacierz, modlitwy, spis świąt kościelnych itp.

Ojciec Święty opisuje błędną doktrynę modernistów, którą nazywa "syntezą wszystkich herezji". Wśród najbardziej niebezpiecznych zasad św. Pius X wymienia: immanentyzm życiowy, religię jako owoc przyrody, ewolucję dogmatów, doświadczenie religijne, negację Tradycji, symbolizm teologiczny, permanentyzm, agnostycyzm, ewolucjonizm oraz manię reformatorską we wszystkich dziedzinach życia kościelnego. Już na wstępie papież zaznacza, iż wrogowie Chrystusa "ukrywają się w samym wnętrzu Kościoła, stąd też mogą być bardziej szkodliwi, bo są mniej dostrzegalni".

Główna teza badawcza niniejszej publikacji dotyczy aspektów bezpośrednich i pośrednich źródeł inspiracji dla kościelnego prawa konstytucyjnego i publicznego.

Jednym z celów promulgowania Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 r. było przeniesienie soborowej eklezjologii na język prawny. Wynika z tego, że Sobór Watykański II był bezpośrednim źródłem inspiracji dla prawa kanonicznego, w tym także dla kościelnego prawa konstytucyjnego i publicznego.

W książce usystematyzowano zagadnienia, które Podejmował Prymas na Soborze, zestawiono ich z nauczaniem zawartym w konstytucjach, dekretach i deklaracjach Soboru oraz dokumentami posoborowymi.

Spośród 32 tomów akt soborowych wybrane zostały dokumenty bezpośrednio odnoszące się do działalności S. kard. Wyszyńskiego. Są wśród nich nie tylko akty nominacji do różnych gremiów Soboru, ale przede wszystkim 2 wota (warszawskie i gnieźnieńskie), 9 spisanych wystąpień na posiedzeniach Komisji Centralnej, 11 spisanych wypowiedzi w Auli soborowej i 2 pisemne uwagi. Oprócz tych dokumentów nieocenionym źródłem archiwalnym są osobiste notatki Prymasa, stanowiące rodzaj pamiętnika i kalendarium wydarzeń soborowych.

Ta książka stanowi niezbędną pomoc dla zrozumienia synodu o małżeństwie i rodzinie. W szczególności dla zrozumienia tego, dlaczego wierność prawdzie o małżeństwie i rodzinie stanowi nieodzowny fundament miłosierdzia Kościoła dla osób cywilnie rozwiedzionych, które zawarły nowy związek cywilny.

Książka o polskim prymasostwie i jego przedstawicielach obejmuje trzy części: instytucja, prymasi, dokumenty. Celem autora było zebranie całokształtu wiedzy na ten temat na obecnym etapie badań. Część pierwsza opisuje historię prymasostwa w Polsce na przestrzeni sześciu stuleci. Część druga ukazuje sylwetki 59 prymasów, a materiał źródłowy zebrany w części trzeciej służy pogłębieniu treści zawartych w partiach opisowych. Poszerzony zakres merytoryczny i chronologiczny opracowania podnosi walor poznawczy publikacji. Powstała ona z okazji jubileuszu 600-lecia prymasostwa w Polsce.

Quadragesimo anno - Czterdziestego roku. Encyklika autorstwa papieża Piusa XI, została ogłoszona 15 maja 1931 r., w czterdziestą rocznicę ogłoszenia przez papieża Leona XIII encykliki Rerum novarum. Jest rozwinięciem tamtej encykliki, w której papież potwierdza, że nie można pogodzić socjalizmu z katolicyzmem, jak również o grzechu liberalizmu, który prowadzi do wyzysku ludzi i kumulacji kapitału i owoców pracy w wąskiej grupie oligarchów. Jest podstawą dla solidaryzmu narodowego, łączącego interesy pracowników i pracodawców, działających zgodnie na rzecz całego społeczeństwa.

Osobliwością tej encykliki jest to, że jest jakby preambułą do Syllabusa, w którym Pius IX streścił modernistyczne błędy, które osobiście potępił, lub które zostały napiętnowane przez jego poprzedników. Inicjatywa ta wywołała wielkie poruszenie, gdyż czym innym jest przypomnienie prawdy w encyklice, lecz czym innym jest dokładna lista potępionych tez.

Autor książki analizuje wpływ wymienionej w tytule encykliki na sytuację Kościoła rzymskokatolickiego w Stanach Zjednoczonych Ameryki, w tym szczególnie na postrzeganie kwestii społecznej i problemów robotniczych przez głównych przedstawicieli duchowieństwa amerykańskiego. Zasadnicze pytania badawcze dotyczą kształtowania się w amerykańskim duchowieństwie wrażliwości na problemy społeczne przed wydaniem i po wydaniu encykliki (tj. przed i po 1891 r.) oraz jej wpływu na katolicką naukę społeczną w Stanach Zjednoczonych i ustawodawstwo federalne USA. Autor stawia tezę, że pod wpływem encykliki Rerum novarum, doszło do uformowania jednolitej myśli społecznej katolików w Stanach Zjednoczonych dostosowanej do realiów i specyfiki gospodarki i społeczeństwa amerykańskiego.

Rerum novarum, opublikowana 15 maja 1891 roku, jest jedną z najbardziej znanych papieskich encyklik. Była kamieniem węgielnym katolickiej nauki społecznej i odpowiedzią Kościoła na rosnące wpływy socjalizmu i komunizmu z jednej, a wielkiego kapitału z drugiej strony. Papież Leon XIII, zwany też papieżem robotników, wskazuje na rolę etyki w stosunkach społecznych. Wprowadza pojęcie solidaryzmu społecznego i wytycza koncepcję "trzeciej drogi" pomiędzy socjalizmem a kapitalizmem. Była punktem wyjścia encyklik Piusa XI (Quadragesimo anno), Pawła VI (Octogesimo anno) i Jana Pawła II (Centesimus annus). Pomimo upływu niemal półtora wieku od jej powstania, nie straciła na swojej aktualności.

W tej jednej z najsłynniejszych encyklik „ekonomicznych” papież Leon XIII odrzuca zasadę socjalistyczną, wedle której państwo powinno zagarnąć wszelką własność prywatną i zamienić ją w dobra publiczne, gdyż sprzeciwia się ona naturalnym prawom każdego człowieka, wykrzywia powołanie państwa i godzi w spokój i bezpieczeństwo publiczne. Postuluje, aby podstawą, na której należy oprzeć dobrobyt ludu, była nietykalność własności osobistej, a także by zaradzać złu przez pomoc i współdziałanie Kościoła

Prezentowana książka To warto wiedzieć – o prawie Koś­cioła w pytaniach i odpowiedziach ma na celu przybliżenie podstawowych praw i obowiązków wierzących, dotyczących codziennego ich życia, wzajemnych relacji i dyscypliny sakramentów. Stanowi zbiór korespondencji z Czytelnikami, zamieszczany na łamach dwutygodnika „Pielgrzym”. Książka zajmuje się kolejno tematyką poszczególnych sakramentów, od chrztu świętego do sakramentu małżeństwa w aspekcie prawno-duszpasterskim. Podejmuje też problematykę związaną z sakramentaliami, kultem relikwii, prawem karnym i administracyjnym Kościoła, a także procesami o stwierdzenie nieważności małżeństwa.

Z wielkim napięciem oczekiwano na publikację adhortacji Amoris laetitia. Liczono na to, że papież Franciszek zajmie jasne stanowisko w kwestiach najbardziej kontrowersyjnych, jak stosunek do osób rozwiedzionych żyjących w nowych związkach oraz do osób homoseksualnych. Tak się jednak nie stało, co więcej – dokument zaczął być interpretowany, w zależności od poglądów i oczekiwań, w sposób całkowicie różny. Profesor Kupczak przygląda się jednak nie samej adhortacji, ale poprzedzającym ją dwóm sesjom Synodu Biskupów (2014–2015), poświęconym rodzinie w Kościele i świecie współczesnym. To na nich rozgorzał spór nazwany przez autora „najgorętszym od czasu zakończenia Soboru Watykańskiego II”, dotyczący zwłaszcza etyki seksualnej i „nowej wrażliwości” Kościoła. Na ile temperatura sporu wynikała z siły skrajnych stanowisk, na ile zaś została podgrzana przez media? W jakim stopniu inspiracją dla toczonych dyskusji było stanowisko ojców synodu, w jakim natomiast presja kultury masowej i próba wymuszenia zmian obyczajowych? Wreszcie, czy rzeczywiście możemy mówić o rewolucyjności i przełomowości obecnego pontyfikatu, czy raczej o ciągłości i kontynuacji w teorii i praktyce Kościoła? Między innymi na te pytania odpowiada książka Źródła sporu o Amoris laetitia.

Arkadiusz Baron

Tom szósty serii Synodów i Kolekcji Praw SCL6 stanowi kontynuację tomu pierwszego i czwartego pt. Dokumenty synodów od 50 do 381 roku SCL1 oraz Dokumenty synodów od 381 do 431 roku SCL4 i prezentuje synody Kościoła starożytnego zaczynając od roku 431.