Z moich wspomnień - Maria Małgorzata z Radziwiłłów Franciszkowa Potocka

Książka Przez góry, doliny... jest spojrzeniem wstecz i próbą pokazania, jak zawiłe bywają losy polskich ziemian, którzy swego czasu zmuszeni byli opuścić rodzinne domy, a często i kraj. Udowadnia, że mają oni w sobie niezwykłą siłę, pozwalającą im wytrwać we własnych tradycjach i przekonaniach nawet na najdalszych krańcach ziemi, potrafią przyjaźnić się i kochać, szukać szczęścia, pracować i wychowywać dzieci – po prostu żyć pełnią życia. Te wspomnienia to prawdziwa panorama życia przedstawicieli znanych polskich rodów zarówno w czasach spokoju, jak i podczas trudnych lat wojny i emigracji, opatrzona niepublikowanymi wcześniej fotografiami.

W Pamiętnikach Józef Haller – Błękitny Generał – zawarł opis swego niezwykle burzliwego życia, od patriotycznej i głęboko religijnej atmosfery domu rodzinnego aż po lata spędzone na emigracji. Jest to głos uczestnika doniosłych wydarzeń z historii odradzającego się państwa polskiego i II wojny światowej, dowódcy wielkich polskich formacji wojskowych, dzielnego żołnierza i znanego polityka, pozostającego w cieniu Marszałka. Głos człowieka dziś może nieco zapomnianego, ale jakże dla tej historii znaczącego.

Dzięki tej książce w wyjątkowy sposób poznajemy losy polskiego ziemiaństwa na terenach Litwy, wyjątkowy – ponieważ zapisany w formie bezpośredniej, osobistej relacji, która pozwala nam zagłębić się w całą mas e konkretów innej epoki […]. Losy Eugeniusza Romera i jego rodziny są ściśle związane z historią Litwy, Polski i Europy. Jego wspomnienia pokazują nam powolne, nieuniknione przemiany polityczne, społeczne i kulturowe zachodzące na tych terenach, pozwalają zrozumieć ich podłoże i głęboką złożoność. Jest to niezwykle wnikliwa, mądra, rzeczowa i obiektywna analiza przeobrażającego się wokół niego świata. Pozwala nam lepiej zrozumieć problem dzisiejszych skomplikowanych stosunków między ludźmi i narodami. 

Leon Wasilewski socjalista, pierwszy minister spraw zagranicznych odrodzonej Polski, należał bez wątpienia do ważnych postaci historii Polski ostatniej dekady XIX i pierwszych dziesięcioleci XX w. Udostępnione Czytelnikowi materiały zawierają: wspomnienia autora obejmujące okres od dzieciństwa do 1904 r., relację z udziału w wyprawie kieleckiej oddziałów dowodzonych przez Józefa Piłsudskiego latem 1914 r., krótkie fragmenty dziennika z lat 1916, 1918, 1922, 1925 i 1926, wreszcie diariusz podróży odbytej po województwach wschodnich II Rzeczypospolitej na początku 1927 r.

To jest opowieść o Tomaszu Zanie urodzonym na Wileńszczyźnie w 1902 r. – ostatnim z rodu – którego życiorys wpisał się w wielką historię Polski XX w., a jednocześnie zamknął się w historii ostatniego pokolenia Polaków, żyjącego na Kresach. To także opowieść o ziemiańskich rodach kresowych Zanów, Dowgiałłów czy Broel-Platerów, którzy przetrwali w pamięci bohatera opowieści. Walczył o Polskę Odrodzoną i o kształt jej wschodnich granic. 

To kolejna, trzecia już książka tej autorki (po "Ordynacji Tyszkiewiczowskiej na Zatroczu" i "Tyszkiewiczach z Waki") poświęcona arystokratycznemu rodowi Tyszkiewiczów h. Leliwa, osiadłemu od wieków na Wileńszczyźnie i bardzo dla tej ziemi zasłużonemu. [...] Bogato ilustrowana edycja literacko i plastycznie ukazuje czytelnikowi różne etapy życia opisywanej gałęzi rodu Tyszkiewiczów, chronologicznie usystematyzowane informacjami o lepszych i gorszych czasach tej ziemiańskiej rodziny na landwarowskich dobrach.

Są to wspomnienia o Róży z Potockich Raczyńskiej (1849–1937), niezwykłej kobiecie, arystokratce, chrześnicy gen. Chłopickiego, synowej Zygmunta Krasińskiego, przyjaciółce wielu wybitnych osobistości, wzbogacone o fragmenty jej zapisków oraz wypowiedzi rodziny i znajomych – spisane przez jej syna, Edwarda Raczyńskiego, wybitnego dyplomatę i polityka, ambasadora Polski w Londynie, ministra spraw zagranicznych oraz prezydenta RP na uchodźstwie.

Zamykam oczy i widzę… to ozdobiony rodzinnymi fotografiami pamiętnik Stanisława Cieńskiego (1898–1993), w którym opowiada on o codzienności i niezwykłych wydarzeniach z życia kresowego ziemianina.

Nil conscire sibi (Niczego sobie nie wyrzucać), to dewiza rodowa tej rodziny herbu Nałęcz, wywodzącej swą filiację udokumentowaną od 1386 roku. W książce tej nie chodzi o genealogię. Ona wynika z samego biologicznego rozwoju rodziny. Chodzi o ukazanie ludzi, którzy na przestrzeni wielu wieków, wśród zmiennych, niejednokrotnie ciężkich doświadczeń życia naszego narodu, czynili wiele, by pozostać wierni wobec wiary katolickiej i swej ojczyzny Polski. Walczyli dzielnie pracą na roli, sprawując urzędy, później zbrojnie, słowem, piórem i modlitwą.

Bogato ilustrowana i opatrzona przypisami, barwnie napisana książka jest nie tylko źródłem cennej wiedzy historycznej, ale też może stanowić przyczynek do dalszych prac i badań historyków nad nieznanymi jeszcze aspektami odzyskania niepodległości Polski, życia na kresach i przebiegu zajęcia tych terenów w 1939 r., a także rzeczywistości wojennej Polonii w Rumunii. Posiada też niewątpliwe walory dydaktyzmu patriotycznego. Skierowana jest do szerokiej rzeszy czytelników i w zamiarze Editions Spotkania ma podnosić świadomość historyczną dotyczącą dziejów Polski i propagować wartości patriotyczne.

Róża z Potockich Raczyńska (1849-1937) jako działaczka społeczna i kulturalna, ale przede wszystkim osoba obdarzona nadzwyczajnym zmysłem politycznym, cieszyła się ogromnym autorytetem. Swe koncepcje niepodległościowe kształtowała w rozmowach z Romanem Dmowskim, Władysławem Studnickim oraz Józefem Piłsudskim. Chrześnica gen. Józefa Chłopickiego, w pierwszym małżeństwie Władysławowa Krasińska, synowa Zygmunta Krasińskiego, znała i przyjaźniła się z niemal wszystkimi wielkimi artystami i myślicielami jej czasów.

Stanisław Mackiewicz pisał o niej:

„Gdyby p. Róża Raczyńska żyła w XVII, w XVIII wieku, zapewne by inspirowała jakieś potężne stronnictwo w tej Rzeczypospolitej, wpływałaby na elekcje, na wojny, rozdawnictwo buław i pieczęci. Gdyby przyszła na świat o 50 lat później, już w epoce równouprawnienia kobiet i w warunkach innych niż w Polsce, zapewne kierowałaby frakcją w parlamencie, zapewne doszłaby do władzy. Oto z obowiązku dziennikarskiego stykam się z wielu ludźmi wybitnymi, znanymi i znakomitymi. I muszę powiedzieć, że była to jedna z największych, o ile nie największa, inteligencja, jakie w życiu spotkałem”.

Księżna Dominikowa to biograficzna opowieść o Teofili z Morawskich Radziwiłłowej (1791-1828). Słynąca z wielkiej urody Teofila wzbudzała skrajne emocje wśród współczesnych. Była bohaterką romantycznych historii znaną z fantazji, brawury i nieliczenia się z konwenansami. Przyjaciółka cara Aleksandra I oczarowała także króla pruskiego Fryderyka Wilhelma i Hieronima Bonaparte, króla Westfalii. Jej życie ukazane zostało na tle pełnej blasku epoki napoleońskiej i Królestwa Kongresowego. Historia pięknej damy splata się z legendą szwoleżerów Napoleona, małżeństwem z agentem rosyjskiego wywiadu, walką o wielką Radziwiłłowską fortunę, polityką, intrygami i barwnym życiem towarzyskim tamtych czasów.

Saga rodu Czartoryskich nie jest monografią; ta ciągle czeka na odważnego i wystarczająco światłego historyka. Nie ma ambicji przedstawienia mechanizmów politycznych, które wyniosły Czartoryskich na szczyt, a potem ich z tego szczytu zrzuciły. Jest tylko historycznoliterackim spacerem przez pięćset lat historii Polski, w który wybieramy się pod rękę z ludźmi złączonymi więzami błękitnej krwi. Procesy społeczne i gospodarcze, majątki, folwarki, wojny, bitwy, schizmy, sojusze i polityczne zdrady są jedynie tłem opowieści. Saga rodu Czartoryskich , jak sam tytuł wskazuje, jest bowiem opowieścią o konkretnych ludziach. Ludziach, którzy, choć urodzili się w specjalnej rodzinie i w specjalnych czasach, kochali i nienawidzili tak samo jak inni. Rodzili się, chorowali, umierali, bywali wielcy i podli, wierni i zdradliwi, dobroczynni i mali, mądrzy i głupi. Mimo tego, co chcieli w nich widzieć współcześni, byli po prostu ludźmi”.