Z Armją Klucka na Paryż. Pamiętnik lekarza Polaka - Wojciech Jacobson

Tematem dominującym w pierwszym numerze „Acta Medicorum Polonorum” są wojny

widziane z perspektywy lekarzy i wywierające, zwykle nieodwracalnie tragiczny, wpływ na

ich życie.

Każda z opisywanych w niniejszym numerze wojen była inna. I wojna światowa miała

charakter pozycyjny, stąd zapiski lekarza polowego armii niemieckiej, Władysława

Magowskiego, są wyciszone, niekiedy sprawiają wrażenie relacji z podróży. Podczas wojny

bolszewickiej prowadził on równie powściągliwy dziennik, dostarczający cennej wiedzy o

pociągu sanitarnym Uniwersytetu Poznańskiego, jaki w lipcu i sierpniu 1920 r. kursował w

okolicach walk toczonych z rosyjskim najeźdźcą, w ramach przyjętej przez Józefa

Piłsudskiego śmiałej koncepcji wojny zaczepno-obronnej.

Zupełnie inny charakter mają wojenne wspomnienia Stanisława Waliszewskiego, ale też i

najazd hitlerowski na Polskę we wrześniu 1939 r., oparty na doktrynie wojny błyskawicznej

(Blitzkrieg), miał wyjątkowo dramatyczny przebieg. Uczestnikami wojen byli też prawie

wszyscy lekarze opisani w niniejszym numerze, któy zostali przymusowo

wcieleni do armii pruskiej lub austriackiej i służyli jako lekarze polowi w I wojnie światowej.

Po jej zakończeniu dwaj pierwsi dołączyli do oddziałów powstańców wielkopolskich, za co

po wybuchu II wojny światowej zostali rozstrzelani przez Niemców. W kwietniu 1940 r.

Dramatyczne losy jednostek sumują się w obraz trudnych doświadczeń pokoleniowych

lekarzy urodzonych w końcu XIX i na początku XX w.

Okopy I wojny światowej. Sam środek rozdzierającego dramatu. Świadectwo ceny, jaka została zapłacona za odrodzenie Polski w 1918 roku. Ksiądz Józef Panaś jako kapłan i uczestnik walk towarzyszył żołnierzom Legionów w ich męstwie, strachu i umieraniu.

Album przywraca pamięć o milionach uchodźców i ofiarach gigantycznych zmagań, które naznaczyły tę część Europy. Autor przypomina całą historię ważnej dla Polaków wojny, choć nie była to polska wojna – to fragment wspólnej historii kilkunastu narodów.

Publikacja nie jest jedynie zbiorem suchych faktów historycznych, okraszonych przypadkową ikonografią. Oddaliśmy głos świadkom epoki, a setki niepublikowanych fotografii przybliżają czasy, w których śmierć milionów ludzi mieszała się z nadzieją na lepsze – lub chociaż inne – Jutro.

Feliks Rapf był jednym z wielu polskich inteligentów, którzy w okresie I wojny światowej znaleźli się w szeregach armii austro-węgierskiej, a później walczyli o granice odzyskanej II Rzeczpospolitej. Wyróżniały go pasja wysokogórskiego turysty i zamiłowanie do fotografii. Obie te cechy wraz z lekkością pióra i bogactwem przeżyć sprawiają, że jego wspomnienia są pasjonującą i barwnie oddającą ówczesne realia lekturą.

"Polskie dziewiętnastowieczne pamiętniki i listy z Ziem Zabranych - rola i miejsce w badaniach historycznych, to czteroczęściowa książka stanowiąca podsumowanie poważnego projektu badawczego realizowanego w ramach grantu uzyskanego w Narodowym Programie Rozwoju Humanistyki (...). Praca zawiera studia autorstwa ponad czterdziestu autorów z Polski i z zagranicy - przede wszystkim z Ukrainy, Litwy i Białorusi oraz z Rosji. Stanowi ona swoiste kompendium wiedzy na temat źródeł wspomnieniowych, memorabiliów i epistolografii, dla których centrum proweniencji stanowiły obszary wschodnie dawnej Rzeczypospolitej. Od strony problematyki źródła te dotyczą jednak znacznie rozleglejszego obszaru, bowiem obejmują w gruncie rzeczy przestrzeń całego Cesarstwa Rosyjskiego, w tym przede wszystkim Syberię, a także - w mniejszym stopniu - kwestie emigracji z tych terenów z obszaru zachodniej Rosji do austriackiej Galicji i - zwłaszcza - na zachód Europy. Reasumując recenzowana książka jest przekonywającym dowodem na żywotność źródeł z zakresu memuarystyki i epistolografii i świadczy o ich fundamentalnym znaczeniu dla badań historycznych".