Wspomnienia z litewskim życiorysem w tle - Maria Halina Butowicz

Nigdy nie rodzi się byle kto... to autentyczna, pasjonująca historia rodziny, która przeżyła wszystkie dramaty XX wieku. Akcja rozgrywa się na czterech kontynentach i odzwierciedla dzieje tysięcy Polaków, którzy przeszli podobną drogę, nie stali się ofiarami, zachowali swoją godność. Książka chwyta za serce i czyta się ją jak fascynującą powieść. Autorka przemierza ponad 150 tys. km po to, by zebrać materiał i spotkać bohaterów. Od pełnego miłości domu na Kresach u schyłku XIX wieku, przez paryskie salony lat 30., międzywojenny Poznań i syberyjskie łagry - po samotny pokoik w domu opieki w Kanadzie czy Australię 1994 - całe życie przegląda się w pisarstwie Maliny Stahre-Godyckiej.

Przejmujące losy rodziny Kozakowskich zesłanej w bezkresne stepy Kazachstanu

Ojciec, żołnierz AK, pewnego dnia zniknął. Zostali sami – matka i pięcioro dzieci. NKWD tropiło go zawzięcie, szpiegując i nękając bliskich, by zdradzili miejsce jego pobytu. Był rok 1952. Otrzymali ostrzeżenie, że są na liście do wywózki. Ukryli się, ale i tak ich wyłapano i wywieziono aż do Kazachstanu, gdzie w nieludzkich warunkach – nękani zabójczym upałem, głodem i chorobami – razem z innymi zesłańcami byli zmuszeni do całodziennej pracy na polu bawełny w kołchozie „Bolszewik”. Dlaczego oni przeżyli, a tak wielu innych nie?

Tę piękną, wzruszającą książkę, napisaną z pełną prostoty szlachetnością, czyta się z niesłabnącym zainteresowaniem i z podziwem dla siły wewnętrznej opisywanych tam ludzi: niby zwyczajnych – a przecież wyjątkowych.
MAŁGORZATA MUSIEROWICZ, „Tygodnik Powszechny” 1998, nr 13

Wspomnienia ziemian dotyczą społeczności nieistniejącej już od ponad pół wieku. To przydaje im szczególnej wartości. Tom wspomnień kresowych Andrzeja Rostworowskiego wzbogaca naszą wiedzę o dziejach polskiego ziemiaństwa. Wiele w nim interesujących relacji i faktów, jak choćby fragment opisujący Zakład oo. Jezuitów w Chyrowie, który odegrał bardzo ważną rolę w kształtowaniu inteligencji polskiej.

Dodatkowym walorem tych wspomnień jest niewątpliwy talent literacki ich autora. Pochodził wszak z rodu, który wydał m. in. Karola Huberta Rostworowskiego, pisarza dziś już nieco zapomnianego, ale w swoim czasie cieszącego się sporą popularnością. Uważna lektura opracowanych przez Stanisława Jana Rostworowskiego przypisów pozwoli zrozumieć, jak wielu utalentowanych ludzi przewinęło się przez dzieciństwo i młodość autora.

Poruszająca historia głodu, tęsknoty i konfliktów sumienia

Maria Mierzyńska (z domu Heller) zdawała właśnie maturę, gdy we wrześniu 1939 roku wybuchła wojna. Wtedy rozpoczęła się wojenna tułaczka rodziny Hellerów: najpierw na zatłoczonych uciekinierami drogach wschodniej Rzeczypospolitej, potem był Lwów i wywózka na Sybir do Jakucji. Wszystkie te wydarzenia głęboko zapadły w pamięć dziewczyny. Chcąc walczyć z Niemcami mogła to zrobić tylko u boku Armii Czerwonej, współodpowiedzialnej za zagładę jej przedwojennego świata.

Jan Gawroński był znanym przedwojennym dyplomatą, pracował w ambasadach II Rzeczypospolitej w Szwajcarii, Niemczech, Holandii, Turcji i Austrii. Niepublikowane dotychczas pamiętniki obejmują lata dzieciństwa na Litwie, młodość spędzoną w szkole klasztornej w Anglii, studia i podróże.

Historia Polski i Europy widziana poprzez dzieje rodziny autora (i wielu innych polskich rodów) staje się bliska dzięki autentyczności i indywidualności opowieści. Talent narracyjny autora idzie w parze z prostotą, skromnością i mądrą refleksją o życiu, a zdjęcia z archiwum rodzinnego są znakomitym uzupełnieniem tych pogodnych wspomnień z nieistniejącego już świata.

Dawną Nowogródczyznę zamieszkiwała zróżnicowana narodowościowo ludność. Żyli tam nie tylko Polacy (53,9% ogółu ludności). Książka opisuje ciekawe epizody, obrazujące niezwykłe dzieje polskiej większości żyjącej wśród Białorusinów, Żydów i Tatarów. Polaków odnajdujemy nie tylko nad Niemnem, ale także nad Berezyną, Serweczą, Szczarą, Mołczadzią, Jatranką czy niewielką Wiedźmą...

Nowojelnia, to niewielki kurort położony w pobliżu Nowogródka, na szlaku drogowym: Baranowicze-Lida, „mała Ojczyzna”, do której Autor powraca w swych wspomnieniach z dzieciństwa.

Nie ostatnie słowo oskarżonego zawiera 35 artykułów, obejmujących działalność państwową Felicjana Sławoja Składkowskiego od pierwszych chwil odrodzonej Polski aż do katastrofy wrześniowej 1939 i wydarzeń bezpośrednio z nią związanych. Książka ukazuje Autora jako niezrównanego polemistę, świetnego szermierza słowa, który nie tylko umiał się bronić, ale potrafił także w odpowiedniej chwili zaatakować, zadając dotkliwe ciosy przeciwnikom.

Porywająco napisany tom wspomnień znakomitego etnografa, historyka kultury, pisarza, tłumacza jest swego rodzaju portretem pokolenia Polaków żyjących w Polsce powojennej, lecz osadzonych tradycją rodzinną i cywilizacyjną w czasach przed II wojną światową. Książkę czyta się jednym tchem!

Książka jest próbą odtworzenia dziejów rodziny Franciszki i Zygmunta ze wsi Borki k. Skarżyska-Kamiennej. Rekonstrukcji przeszłości z nielicznych zachowanych fragmentów dokonuje ich potomek, szef Ośrodka KARTA – Zbigniew Gluza.

Książka obejmuje okres od lat 20. XX wieku po współczesność, najwięcej miejsca poświęcono wydarzeniom okresu II wojny (AK, obozy koncentracyjne, Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, Polacy w Wehrmachcie). Publikacja ta stanowi jednocześnie uniwersalną propozycję metody pracy nad rodzinną pamięcią.

Im jesteśmy starsi, tym coraz częściej powracamy myślami do dni wczesnej młodości. Szczególnie do lat dzieciństwa i miejsca urodzenia. Chcemy poznać prawdę o naszych pradziadkach, dziadkach i pozostałej rodzinie, lecz nie zawsze nam się to udaje, bo czynimy to za późno. Osoby, które dysponowały wiedzą, bo odeszły z tego świata. Dokumenty, zdjęcia i inne pamiątki zostały zagubione lub zniszczone. W ostateczności zdani jesteśmy na siebie i na to, co nam pozostało w skromnej pamięci. Jesteśmy zawiedzeni, że nie posiadamy tej wiedzy i nie pomyśleliśmy o tym wtedy, kiedy był na to czas...