Chwała i zdrada Wojsko Polskie na Wschodzie 1943-45 - Edward Kospath-Pawłowski

W okresie PRL była propagandowym symbolem „przyjaźni i braterstwa broni ze Związkiem Radzieckim”. W III Rzeczypospolitej stała się tym, za co większość Polaków uważała ją od początku: jednostką sowieckich janczarów, którzy osadzili w Polsce namiestników Stalina. Armia Berlinga była zbieraniną jakich mało: tworzyli ją komunistyczni renegaci, którzy opanowali jej aparat polityczny, sowieccy oficerowie, którzy mieli dopilnować, żeby nie wymknęła się ona z ręki Stalina, ale i przedwojenni polscy wojskowi, którym marzyła się kariera legionistów Piłsudskiego. Najliczniejszą grupę stanowiły jednak żołnierskie masy –zarówno ci, którzy „nie zdążyli do Andersa” i chcieli uciec z „nieludzkiej ziemi”,  jak i wcieleni z poboru na ziemiach Rzeczypospolitej, w tym nawet oficerowie AK.

Tadeusz Kisielewski szczegółowo kreśli tło powstania armii Berlinga, ukazuje panujące w niej stosunki, prowadzi czytelnika przez krwawe pola jej bitew. Opowiada, co jej żołnierze robili w Katyniu i jak znaleźli się w pobliżu Monte Cassino, a także opisuje ostatnią szarżę polskiej kawalerii. Autor wykorzystał bogaty materiał źródłowy, często unikatowy, jak również wspomnienia byłych kościuszkowców, opublikowane tak dawno, że już niemal zapomniane. Dodatkowym walorem książki są liczne zdjęcia i dokumenty, niejednokrotnie publikowane po raz pierwszy.

Dokonania żołnierzy walczących o wolną Polskę pod dowództwem generała Władysława Andersa słusznie przywoływane są w kontekście największych osiągnięć militarnych drugiej wojny światowej. Rozsławiają także sławę oręża polskiego na cały świat. 2. Korpus Polski był jedną najwspanialszych armii w polskiej historii. Monte Cassino Ankona Bolonia i inne miejsca zajęte podczas zwycięskiej kampanii włoskiej dobitnie świadczą o jej wartości bojowej.

Tematem niniejszej książki są dzieje i rozwój jednostek powietrzno-desantowych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w II wojnie światowej. Przedstawiono tu historię dwóch jednostek desantu powietrznego: 1. Samodzielnej Brygady Spadochronowej i Samodzielnej Kompanii Grenadierów, są to bowiem jedyne zwarte oddziały Wojska Polskiego na Zachodzie, jakie istniały w Polskich Siłach Zbrojnych na tym obszarze w interesującym autora okresie. Autor przeanalizował rozwój polskiej myśli wojskowej związanej z zastosowaniem na ówczesnym polu walki jednostek powietrzno-desantowych.

1939 rok – zdewastowany sprzęt, anachroniczne dowodzenie, brak paliwa i... tysiące pasjonatów, elita elit, lotnicy, których już wkrótce miał podziwiać cały świat. Adam Zamoyski opowiada o losach polskich lotników, o ludziach, których historia najpierw uczyniła bohaterami, a potem skazała na zapomnienie. Skąd pochodzili? Jakimi szlakami docierali do RAF-u? Jakie przygody spotykały ich po drodze? Dlaczego ich udział w bitwie o Anglię jest nie do przecenienia? Orły nad Europą pozwalają poczuć wyjątkowy smak podniebnych ewolucji, ale opowieści o naziemnym, codziennym (i conocnym!) życiu polskich pilotów są nie mniej intrygujące.